به گزارش ایراسین، بیش از ۸۰ درصد مصرف زغال‌سنگ‌ برای تولید فولاد، برق، حمل و نقل یا سوخت به‌کار می‌رود. استفاده زغال‌سنگ در صنایع مختلف موجب رشد قابل ملاحظه تقاضای این محصول در سال‌های اخیر شده است و این تقاضا باعث شده زغال‌سنگ با قیمت‌های متفاوتی در دسترس قرار گیرد. زغال‌سنگ از پسماند بوته ها، گیاهان زنده و درختان طی سالیان دراز تشکیل می‌شود که ماده اصلی آن کربن است. زغال‌سنگ در صنعت برای تولیدات گاز، کک، روغن، قطران و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

توسعه معادن زغال‌سنگ کشور  با راه‌اندازی شرکت ذوب آهن اصفهان در سال 1340 شروع شد. تولید فولاد نیز در کوره بلند ذوب آهن با استفاده از کک انجام گرفت. در سال 2019 با افزایش تولید فولاد تقاضا برای زغال‌سنگ افزایش پیدا کرد اما در سال 2020 به علت بیماری کووید- 19 صنایع مختلف تولیدی و خودروسازی را در جهان تحت تاثیر قرار داد و باعث کاهش تقاضای فولاد و زغال‌سنگ شده است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که در سال2020 تقاضای جهانی زغال‌سنگ 8 درصد کاهش پیدا کند که بیشترین مقدار کاهش از جنگ جهانی دوم تا به امروز بوده است. با پیدا شدن واکسن کرونا انتظار افزایش تولید فولاد و افزایش مصرف جهانی زغال‌سنگ را در سال آینده و به دنبال آن افزایش قیمت زغال‌سنگ انتظار می‌رود.

قیمت‌های جهانی

درحال حاضر در بازار جهانی هر تن زغال‌سنگ کمتر از 70 دلار معامله می‌شود. در حالی که قراردادهای آتی این کامودیتی در محدوده 88 دلار برای هر تن مورد معامله قرار می‌گیرد.  سقف تاریخی قیمت زغال‌سنگ در حدود 140 دلار بر هر تن در سال 2011 است. بعد از افت قیمت زغال‌سنگ از این مقدار و افت تا 50 دلار بر هر تن، قیمت زغال‌سنگ 114 دلار رشد کرد ولی دوباره با کاهش قیمت تا محدوده 70 دلاری مواجه شد. قیمت زغال‌سنگ داخلی به عواملی مانند قیمت زغال‌سنگ در بازارهای خارجی، میزان تولید فولاد در کشور، نرخ ارز و... بستگی دارد. در حال حاظر قیمت پایه کنسانتره زغال سنگ بر اساس 5/ 26 درصد  شمش فولاد خوزستان در بورس کالا است که به صورت ماهانه توسط انجمن زغال‌سنگ ایران اعلام می‌شود.

کاربردهای مهم زغال‌سنگ

تولید برق: کاربردهای زغال‌سنگ در تولید گرما و حرارت باعث شده از آن در صنعت تولید برق نیز استفاده شود به این صورت که ابتدا پودر زغال‌سنگ در دمای بالا سوزانده شده و باعث تبدیل آب به بخار می‌شود. از این بخار برای چرخاندن توربین‌های با سرعت بالا و در یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می‌شود که در نهایت به تولید برق می‌انجامد. در سال‌های اخیر حدود 38درصد برق جهانی از زغال‌سنگ به دست می‌آمد و همچنین 23 درصد انرژی که بشر نیاز دارد از زغال‌سنگ تهیه می‌شود. زغال‌سنگ‌ها از جمله معادن بسیار با ارزش جهان هستند.

صنعت تولید فولاد: در صنعت فولاد از کک زغال‌سنگ به طور غیرمستقیم برای تولید فولاد استفاده می‌شود و همچنین در روش ذوب آهن در کوره بلند از زغال‌سنگ کک به منظور تامین حرارت استفاده می‌شود. حدود 70 درصد از فولاد دنیا با روش کوره بلند تولید می‌شود. برای این منظور ابتدا زغال‌سنگ در کوره‌ها پخته می‌شود تا کک زغال‌سنگ به دست بیاید، کک برای گداختن سنگ آهن و تبدیل آن به آهن و تولید فولاد به کار می‌رود. بیشترین ذخایر زغال‌سنگ دنیا متعلق به آمریکا، روسیه، چین و استرالیا است. ایران حدود دوسوم زغال‌سنگ مورد نیاز خود را از منابع داخلی استفاده می‌کند و مابقی نیاز خود را عمدتا از استرالیا وارد می‌کند. کشور ایران از نظر میزان ذخایر زغال‌سنگ در رتبه 30 جهان قرار دارد، اما از لحاظ میزان تولید در رتبه بعد از 42 قرار دارد.  بیشترین میزان ذخایر زغال‌سنگ ایران مربوط به استان‌های خراسان‌جنوبی، مازندران و کرمان است.

شرکت‌های بورسی تولید زغال‌سنگ

کشرق: شرکت صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود در سال 1374 تاسیس شده و در سال 1390 با نماد کشرق در بازار دوم فرابورس پذیرش شده است. فعالیت عمده شرکت مربوط به استخراج زغال‌سنگ از معادن تحت اختیار خود بوده است. نماد کشرق در قسمت البرز شرقی از بزرگ‌ترین واحدهای استخراج زغال‌سنگ است. یکی از مشکلات این شرکت فروش عمده محصولات خود به ذوب آهن اصفهان بوده که مشکلاتی در وصول مطالبات و تامین نقدینگی خود داشته که در سال جاری با فروش قسمت زیادی از محصولات خود به شرکت‌های خصوصی مشکل نقدینگی و وصول مطالبات خود را برطرف کرده است. این شرکت در نظر دارد یک کارخانه زغال‌شویی راه‌اندازی کند که توجیه اقتصادی برای استخراج زغال‌سنگ‌های غیرکیفی خود داشته باشد. شرکت در سال 99 نسبت به سال 98 توانسته حدود 38 درصد زغال‌سنگ بیشتر استخراج و تولید کند و با پیشروی‌های انجام شده در تونل‌های زغال‌سنگ خود انتظار می‌رود شرکت بتواند تا پایان سال 99 حدود 93 هزار تن زغال‌سنگ استخراج کند، این در حالی است که شرکت در سال 98 توانسته است 80 هزار تن استخراج کند. فروش شرکت نیز در 12 ماهه99  نسبت به 12 ماهه 98 حدود 83 درصد افزایش پیدا کرده است و سود شرکت هم نیز در 9 ماهه 99 نسبت به 9 ماهه 98 حدود 142 درصدرشد کرده که از محل فعالیت‌های عملیاتی خود بوده است.

کطبس: شرکت زغال‌سنگ نگین طبس با نماد کطبس در بازار دوم بورس از دی ماه 1382  پذیرش شده است. این شرکت در سال 1378 تاسیس شده و در زمینه تولید و استخراج زغال سنگ مشغول است. شرکت در صنعت زغال‌سنگ به عنوان تولیدکننده زغال‌سنگ خام فعالیت می‌کند. این شرکت یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زغال‌سنگ خام کک شو در ایران است، به طوری که در سال گذشته حدود 8 درصد از کل تولید کشور و 5/ 4 درصد از سهم بازار داخلی را به خود اختصاص داده است و در بین شرکت‌های این صنعت از لحاظ حجم فروش در رده چهارم قرار دارد. محصولات شرکت در شرکت‌های پایین‌دست تبدیل به کک شده و به عنوان ماده اولیه در صنعت فولاد استفاده می‌شود.

این شرکت در صورت‌های مالی 9 ماهه 99 توانسته سود خالص خود را نسبت به9ماهه 98 حدود 385 درصد رشد دهد که رشد نسبتا خوبی بوده اما این افزایش سود ناشی از افزایش حجم فروش نبوده و به علت افزایش نرخ فروش محصولات و سایر درآمدهای غیر عملیاتی به منظور فروش سرمایه‌گذاری‌ها بوده است.

کپرور: شرکت فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس با نماد کپرور در بازار دوم فرابورس از سال 1393 پذیرش شده است. این شرکت در سال 1373 تاسیس شده است و در تولید زغال‌سنگ، کنسانتره و زغال‌سنگ کک شو فعالیت دارد. کطبس با تولید سالانه 252 هزارتن حدودا نیمی از تولیدات کل صنعت را بر عهده دارد. کپرور با 227 هزارتن تولید سالانه و کشرق هم سالانه 80 هزارتن به ترتیب 40 و 15 درصد از تولیدات این صنعت در ایران را برعهده دارند. شرکت کپرور زغال خام مورد نیاز خود را از معادن زغال‌سنگ تهیه و در چند مرحله فرآوری می‌کند و به کنسانتره زغال‌سنگ تبدیل می‌شود. عمده کنسانتره زغال‌سنگ این شرکت از طریق ریل راه آهن به شرکت ذوب آهن اصفهان داده می‌شود. با توجه به اینکه صنعت فولاد کشور به کنسانتره زغال‌سنگ نیاز دارد و قیمت کنسانتره وارداتی بالا است تقاضا برای محصولات این شرکت طی این چند سال رو به افزایش بوده و مشکلی در فروش محصولات خود نداشته است. با توجه به اینکه در سال‌های آتی تولید فولاد در کشور افزایش پیدا می کند انتظار می‌رود تقاضا برای محصولات این شرکت هم افزایش پیدا کند. سود خالص شرکت کپرور در 9 ماهه سال 99 نسبت به 9ماهه 98، 195 درصد رشد داشته است و همچنین فروش شرکت در سال 99 حدودا دو برابر شده است.

منبع: دنیای اقتصاد