به گزارش خبرنگار ایراسین، اقتصاد دانش بنیان از مدت‌ها پیش مورد توجه مسئولان بوده و رهبر انقلاب نیز به کرات درباره اهمیت آن صحبت کرده‌اند. انتخاب شعار سال ۱۴۰۱ به نام «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال آفرین» حکایت از اهمیت این موضوع از منظر مقام اول کشور دارد. ایشان در یکی از سخنرانی‌های خود گفتند: «مهم‌ترین بخشی که می‌تواند برای اقتصاد یک کشور شکوفائی پایدار را به وجود بیاورد، تولید است؛ به ویژه آن بخش از اقتصاد تولیدی که متکی به علم و دانش است بنابراین باید به مسئله علم و تکیه به علم در کشور اهمیت بدهیم.»
رهبر انقلاب در سخنرانی دیگری گفتند: «اگر چنانچه علم در بخش‌های مختلف جدی گرفته شد، آن وقت این شرکت‌های دانش بنیان که بر مبنای علم کار، تولید و ثروت آفرینی می‌کنند، خواهند توانست به تدریج اقتصاد کشور را به شکوفایی واقعی برسانند.»
طبق تعریف سازمان اقتصادی همکاری و توسعه، اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل می‌گیرد و در آن‌ها سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش پایه یعنی صنایعی که در آن‌ها سطح بالایی از سرمایه‌گذاری به ابداع و نوآوری اختصاص یافته، انجام می‌شود. به علاوه در این اقتصاد فناوری‌های کسب شده با شدت بالایی مصرف و نیروی کاری از تحصیلات عالی بر خوردار هستند، مورد توجه خاص قرار می‌گیرد.
تعریف بالا به وضوح به چند ویژگی اصلی اقتصاد دانش بنیان اشاره می‌کند که مواردی نظیر دانش محور بودن، فناوری محور بودن و استفاده از نیروی کار متخصص با تحصیلات عالی را شامل می‌شود.
اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان
اهمیت علم و دانش در اقتصاد ارزش‌افزای دانش بنیان به اندازه‌ای است که آیت الله خامنه‌ای درباره اهمیت آن می‌گویند: «علم برای کشور، یک سرمایه بی پایان و تمام نشدنی است. اگر چرخه تولید علم در یک کشوری به راه افتاد، اگر استعدادی وجود داشت و به جریان افتاد، اگر ظرفیت‌ها شروع کرد به بروز و ظهور، آن وقت این دیگر منبعِ تمام نشدنی است. علم یک پدیده درونزا است؛ چیزی نیست که انسان برای آن ناچار و ناگزیر باشد که وابسته شود. بله، اگر شما بخواهید علمِ حاضر و آماده را بگیرید، همین است؛ وابستگی دارد، احتیاج دارد، دست دراز کردن دارد؛ اما بعد از آنکه بنیان علمی در یک کشوری به وجود آمد، استعداد هم در آن کشور وجود داشت، آن وقت حالت چشمه‌های جوشان را پیدا می‌کند. اگر ما بپردازیم به دنبال گیری تحقیق و علم و ژرف‌نگری و دانش پژوهی، با انگیزه و اهتمام بیشتر دنبال شود، بدون تردید کشور به یک اوجی دست خواهد یافت.»
وجود علم و دانش و نهادینه شدن استفاده از علوم کاربردی در تولید کالا و خدمات باعث ایجاد ارزش افزوده‌ای می‌شود که هدف غایی و نهایی امر تولید است. از آنجا که این ارزش افزوده در اثر تبدیل مواد اولیه یا نهاده‌های تولیدی به وسیله فرآورش ایجاد می‌شود، خام فروشی مواد اولیه می‌تواند کشور را از یک درآمد هنگفت و البته عدم وابستگی به سایر کشورها محروم کند. در اینجا اقتصاد دانش بنیان می‌تواند نقش بسیار پررنگ و چشمگیر را ایفا کند. رهبر انقلاب نیز در این خصوص اظهار کرده‌اند: «تحصیل ثروت از راه فروش منابع تمام شدنی مثل نفت و امثال نفت رونق نیست، پیشرفت نیست؛ این خودگول زدن است.
ما در این دام افتادیم. باید اقرار کنیم، قبول کنیم که این یک تله است، یک دام برای ملت ما است. ما دچار خام فروشی شدیم. یک واقعیتی برای ما به ارث گذاشته شد، کشور هم به آن عادت داده شده است. البته در این سال‌ها سعی شده که یک مقداری این اعتیاد مضر برای کشور کنار گذاشته شود، لیکن به طور کامل پیش نیامده است. ما باید اول اعتقاد پیدا کنیم که باید کشور به جائی برسد که بتواند با اختیار، هرگاه اراده کرد، در چاه‌های نفت خودش را ببندد؛ ما باید به این باور برسیم. این حالا مسئله نفت است. خام‌فروشی‌ها در بخش‌های مختلفِ مواد خام و معدنی همچنان وجود دارد؛ و این یکی از ضعف‌های ما است، یکی از مشکلات کشور ماست.»
از مفاد فوق این‌گونه برداشت می‌شود که توجه به اقتصاد دانش‌بنیان می‌تواند منجر به رشد و توسعه اقتصادی شود اما در مجموع می‌توان محاسن بسیاری برای اقتصاد دانش بنیان بیان کرد. رشد اقتصادی، رشد علمی، قدرت اقتصادی، بی اثر شدن تحریم‌ها و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از جمله فوایدی است که می‌توان از تحقق اقتصاد دانش بنیان به دست آورد. آیت‌الله خامنه‌ای در این خصوص گفته‌اند: «اینکه ما روی علم و فنّاوری تکیه می‌کنیم، فقط به خاطر این نیست که می‌خواهیم نصاب علمی خودمان را بالا ببریم؛ پیشرفت علم و فنّاوری به پیشرفت اقتصاد کمک می‌کند؛ بنگاه‌هایی که دانش بنیان هستند می‌توانند به اقتصاد ملّی کمک کنند.»
اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی
اقتصاد مقاومتی هم که به کرات مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است، از اقتصاد دانش بنیان نشات می‌گیرد. از منظر مقام ایشان اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان است یعنی از پیشرفتهای علمی استفاده می‌کند، به پیشرفتهای علمی تکیه می‌کند، اقتصاد را بر محور علم قرار می‌دهد.
تحقق اقتصاد دانش بنیان علاوه بر مزایای ذکر شده می‌تواند باعث افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی و در نهایت افزایش نفوذ موثر به نفع منافع ملی کشور شود. رهبر انقلاب نیز با اشاره به این مهم فرمودند:« اگر ما انشاءالله بتوانیم بنیانگذاری کارهای اقتصادی بر پایه دانش را پیش ببریم و به وجه غالب اقتصاد کشور تبدیل کنیم، این نه تنها به کشور قدرت اقتصادی خواهد داد، بلکه قدرت سیاسی هم خواهد داد، قدرت فرهنگی هم خواهد داد.
علم، برتری است
وقتی یک کشوری احساس کرد که با علم خود، با دانش خود می‌تواند زندگی خود و ملت خود را اداره کند و به دیگر ملت‌ها خدمت برساند، احساس هویت می‌کند، احساس شخصیت می‌کند؛ این درست همان چیزی است که ملت‌های مسلمان امروز به آن احتیاج دارند. ملت ما قبل از انقلاب، سال‌های متمادی اسیر تضعیف روحیه خودباوری در میان خود بوده است. از آن وقتی که اول مسئولان دولتی، بعد به تدریج آحاد مردم چشم باز کردند و در مقابل پیشرفت خیره کننده علمیِ غرب مبهوت شدند، به تدریج احساس کمبود، احساس حقارت، احساس خود کم بینی در این کشور و در میان ملت ما ترویج شد.
خوشبختانه انقلاب همه چیز را دگرگون کرد؛ از جمله این حالت و این روحیه را دگرگون کرد؛ بنابراین بنیانگذاری کارهای اقتصادی بر پایه دانش، هم موجب تقویت روحیه و شخصیت و هویت ملی است، هم قدرت سیاسی علاوه بر قدرت اقتصادی که خب، طبیعی است وجود دارد.»
بررسی موارد فوق نشان می‌دهد توجه به اقتصاد دانش بنیان و تلاش برای تحقق هرچه بیشتر آن در کشور، در شرایط جهانی امروز امری ضروری است و تلاش شبانه‌روزی مسئولان را می‌طلبد.
ارسال نظر