به گزارش ایراسین، سیدمصطفی فقری مدیر استخراج مواد معدنی شرکت فولاد مبارکه، بااشاره به راهکار مناسب برای تامین موادمعدنی در صنایع فولادی، گفت: کارشناسان چالش بزرگ صنعت فولاد کشور را تأمین سنگ‌آهن می‌دانند. چالشی بزرگ که باعث شده تا رویکرد فعالیت‌های اکتشافی کشور، به سمت اکتشاف ذخایر عمیق و استخراج زیرزمینی سنگ‌آهن تغییر یابد. به عقیده وی در حال حاضر میزان استخراج از معادن کشور حدود ۹۰‌میلیون تن است و با توجه به ذخایر معدنی، تکنولوژی و ماشین‌آلات موجود معدنی و همچنین موانع دریافت پروانه‌های بهره‌برداری و هزینه‌های بالای اکتشاف و استخراج شاید تولید فولاد کشور نتواند از ۳۰ میلیون تن تجاوز کند. او تاکید می‌کند که برای اکتشاف در اعماق معادن نیازمند تحول دیجیتال و استفاده از تکنولوژی‌های نوین و همچنین یادگیری دانش فنی آن هستیم.

در ذیل متن مصاحبه مدیر استخراج مواد معدنی شرکت فولاد مبارکه را می‌خوانید:

یکی از چالش‌های تامین مواداولیه شرکت‌های فولادی حوزه پهنه‌های اکتشاف نشده معادن به ویژه در اعماق است، آیا فولادی‌ها در این شرایط با کمبود سنگ‌آهن مواجه خواهند شد؟

همواره حوزه اکتشاف یکی از گلوگاه‌ها و شاید اصلی‌ترین چالش زنجیره فولاد است. با نزدیک شدن به افق ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد و برخی پیش‌بینی‌ها برای کمبود سنگ آهن، همچنین پیش‌بینی اینکه تا حدود ۱۵ سال بعد از سال ۱۴۰۴، تقریبا ذخایر معدنی کشور به اتمام می‌رسد، این مساله موجب شد تا موضوع اکتشافات در معادن دنبال شود. البته حرکت به این سمت با یک تاخیر چند ساله آغاز شد. یعنی از زمانی که موضوع ورود معدنی‌ها به تولید فولاد پیش آمد. متاسفانه حوزه اکتشاف به نوعی مغفول ماند، تاجایی که اکنون با کمبود مواد معدنی مورد نیاز فولادسازان مواجه هستیم.

برای رفع این چالش، ایمیدرو چه سیاستی را پیاده کرده است؟

خوشبختانه طی دو سال گذشته تمرکز بر حوزه اکتشاف معادن بیشتر شده و شاهد قراردادهایی بین شرکت‌های مشاوره و پیمانکاران اکتشافی هستیم. همچنین قراردادهایی با شرکت‌های مختلف معدنی و فولادی منعقد شده و از سوی دیگر در برخی قراردادها با سازمان زمین‌شناسی و مجموعه وزارتخانه، شرکت‌هایی همچون فولاد مبارکه و ذوب‌آهن و به نوعی فولادی‌ها به سمت اکتشافات حوزه معدن بسیج شده‌اند. بنابراین می‌طلبد تا شرکت‌ها اکتشافات محدوده‌ها و معادنی را در اختیار بگیرند. البته کار اکتشاف دارای هزینه‌های بالایی است و هر شرکت و نهادی نمی‌تواند به این بخش ورود پیدا کند. بنابراین باید شرکت‌های توانمند و دارای اهلیت در این کار پیش‌قدم شوند تا در نهایت بتوانند از پهنه‌های معدنی بهره‌برداری کنند.

آیا دولت راه را برای شرکت‌های دارای اهلیت به منظور اکتشافات معدنی باز کرده است؟

در واقع دولت با اعضای برخی معادن مزایده‌هایی برگزار می‌کند و اخیرا شاهد مزایده در برخی معادن همچون ققنوس و ... هستیم. اما این اقدامات هم شرایط خوبی را در بحث معدن نوید نمی‌دهد، چراکه بعد از ورود این شرکت‌ها یا مجموعه‌ها به حوزه اکتشاف و استخراج معدن، علاوه بر پرداخت حقوق دولتی معادن، باید ضریبی از استخراج‌شان را هم به دولت پرداخت کنند که متاسفانه این ضرایب به نحوی هزینه‌های رقابت را بالا می‌برد و برای بسیاری از شرکت‌ها دیگر توجیه اقتصادی نخواهد داشت. بنابراین در زنجیره تولید، رقابت در حوزه اکتشاف و استخراج معدن بسیار سخت و ناجور است، چراکه اعداد نامتعارفی برای گرفتن معادن معین می‌شود. از سوی دیگر شرایط استخراج معادن برای همه یکسان نیست و برخی شرکت‌های فولادی نزدیک به معادن، بسیار راحت و با ضرایب بالا می‌توانند پروانه معادن را دریافت‌ کنند؛ اما شرکت‌هایی همچون فولاد مبارکه و ذوب‌آهن که در مناطقی به دور از معادن واقع شده‌اند، از این مزیت در مزایده‌ها بهره‌مند نیستند یا برنده نمی‌شوند یا با برخی ضرایب انتحاری، برای خرید پروانه بهره‌برداری معادن ورود پیدا می‌کنند که به نوعی آنها را از حاشیه سود به زیان می‌برد.

با این شرایط و با توجه به چشم‌انداز ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، میزان ماده معدنی موجود در کشور کفاف فولادی‌ها را خواهد داد یا ناچار به واردات خواهیم شد؟

برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد دو موضوع وجود دارد؛ یکی روی کاغذ و دیگری موضوعی عینی و واقعی است. بر روی کاغذ برای تولید این میزان فولاد به استخراج بیش از ۲۰۰ میلیون تن سنگ آهن نیاز است که در حال حاضر میزان استخراج از معادن کشور کمتر از میزان فعلی و حدود ۹۰ میلیون تن است، بنابراین رسیدن به این اعداد با توجه به ذخایر معدنی، تکنولوژی و ماشین‌آلات موجود معدنی و همچنین موانع دریافت پروانه‌های بهره‌برداری و هزینه‌های بالای اکتشاف و استخراج، شاید نتوانیم در افق ۱۴۰۴ به اعدادی از جهت استخراج مواد معدنی برسیم.

شرایط تولید فولاد کشور در واقعیت چگونه است؟

در واقعیت با توجه به مصرف فولاد در کشور، معتقدم تولید فولاد نمی‌تواند از ۳۰ میلیون تن تجاوز کند و در نهایت کشور توان تولید ۳۰ تا ۳۵ میلیون تن فولاد در کشور را خواهد داشت که این میزان نیز به حدود ۱۳۰ میلیون تن سنگ آهن نیاز دارد. همچنین تاثیر سنگ‌آهن در تولید فولاد مانعی بزرگ است و مجموعه این عوامل موجب می‌شود تا تولید فولاد از ۳۵ میلیون تن در کشور تجاوز کند، بنابراین حوزه اکتشاف در معادن باید به جد دنبال شود.

آیا برای رسیدن به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، امکان واردات مواد اولیه وجود دارد؟

معتقدم واردات مواد معدنی برای تولید فولاد نه تنها امروز که قیمت سنگ آهن پایین است بلکه هیچ زمان دیگری هم توجیه اقتصادی ندارد و حتی اگر قیمت سنگ آهن افزایش یابد، به طورقطع واردات مواداولیه قابل توجیه نخواهد بود؛ البته این تنها به دلیل قیمت بالای سنگ آهن نیست؛ بلکه امروز مهم‌ترین مساله هزینه‌های حمل و سایر هزینه‌های بالاسری است که شرکت‌های فولادی برای واردات ناچار به پرداخت می‌شوند و کاملا توجیه پذیری واردات مواد اولیه معدنی را غیرممکن می‌کند.

اما یکی از موضوعات مهم امروز تحول دیجیتال در فولاد و صنایع معدنی است، آیا با این اتفاق می‌توان امیدوار به افزایش اکتشاف و بهره‌برداری از معادن باشیم؟

در حال حاضر تحول دیجیتال در تمام صنایع دنیا ورود کرده و جز لاینفک صنعت از جمله بخش معدن نیز هست. تحول دیجیتال در روش‌های مختلف اکتشافی از جمله استفاده از پهپادها و استفاده از سنسورهای مختلف برای شناسایی موادمعدنی یا در حوزه استخراج و دیجیتال‌کردن ماشین‌آلات استخراجی به نحوی که خودران باشند، به کار گرفته می‌شود و اگرچه هنوز معمول نشده‌اند، اما شرکت‌های بزرگ و معروف دنیا بخشی از فعالیت‌های خود را به صورت دیجیتال انجام می‌دهند. همچنین استفاده از روش‌های تحول دیجیتال در حوزه‌های ایمنی معادن مورد توجه شرکت‌های معدنی است و موجب به حداقل رساندن حوادث معدنی شرکت‌ها می‌شوند. در ایران همواره به این مبحث توجه می‌شود و حداقل مطالعات و مقایسه‌هایی را انجام داده‌ایم. به طور قطع می‌توانیم در یک زمان‌بندی مشخص، به صورت پایلوت، موضوع تحول دیجیتال را در برخی معادن عملیاتی کنیم.

در حال حاضر روند عملیاتی تحول دیجیتال در صنایع معدنی چگونه است؟

باید حوزه معدن را از صنایع معدنی جدا کنیم. در حال حاضر توجه صنایع معدنی به تحول دیجیتال به نسبت معادن بیشتر شده است. در واقع اینترنت اشیا در برخی شرکت‌های فولادی بسیار کمک کننده است و می‌تواند حضور انسان را در بخش‌های مختلف کاهش دهد و دوربین‌ها، سنسورها و حسگرها موقعیت را شناسایی و حتی تا سطح تصمیم‌گیری نیز پیش می‌روند. این شرایط در صنایع معدنی فعال‌تر از حوزه معدن است.

آیا تحول دیجیتال می‌تواند به شناسایی پهنه‌های معدنی در اعماق زمین کمک کند؟

قطعا همین‌گونه است و شرکت‌های بزرگ مدتی است که از روش‌های تحول دیجیتال در بخش اکتشاف و استخراج استفاده می‌کنند، همچنین این روش‌ها به شناسایی ذخایر معدنی در عمق زمین کمک می‌کند و نیازمند تجهیزاتی است که با روش‌های مختلف ذخایر عمیق را شناسایی و در نهایت استخراج می‌کند. اما مهم ترین مساله در ذخایر عمیق معدنی، مساله شناسایی است که در این مرحله دستگاه‌های حفاری باید تا اعماق بالای هزار یا ۲هزار متر زیر زمین را شناسایی و گمانه‌زنی کنند، بنابراین ما نیازمند تجهیزات و تکنولوژی مناسب و روز هستیم، از سوی دیگر دانش فنی کار با این دستگاه‌ها بسیار اهمیت حائز است. بنابراین اکنون باید در این دو حوزه کار کنیم. شاید این دستگاه‌ها را بتوان به راحتی وارد کشور کنیم، اما موضوع دانش فنی و کار با این دستگاه ها نیازمند توجه ویژه‌ای است.

منبع: ماهنامه تحلیلی کارخانه