پایگاه خبری تحلیلی ایراسین- مهدی شامی زنجانی - عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران: امروز در عصر دیجیتال زندگی می‌کنیم، یعنی دوره‌ای که در آن فناوری‌های دیجیتال در سطوح مختلف ملی، بنگاه‌ها، دپارتمان‌ها، تیم‌ها و حتی در سطح افراد منبع ایجاد قدرت و ثروت هستند. وقتی منبعی به عامل کسب ثروت و قدرت تبدیل می‌شود دیگر نباید به دنبال چرایی حرکت به سمت آن باشیم. چون اگر این حرکت صورت نگیرد، ما خودمان را از قدرتمندی و خلق ثروت در این عصر محروم کرده‌ایم.

امارات در همسایگی ما وزارتخانه‌ای با عنوان «هوش مصنوعی، اقتصاد دیجیتال و اپلیکیشن‌های کار از راه دور» دارد که وزیر آن ۳۳ سال بیشتر ندارد و معتقد است که این وزارتخانه به دنبال آن است تا سهم اقتصاد دیجیتال را از دی.جی.پی از ۹ و ۷ دهم درصد در سال ۲۰۲۳ به ۲۰ درصد در سال ۲۰۳۱ برسانند تا نشان بدهند که می‌خواهند در سال ۲۰۳۱ امارات را به پایتخت اقتصاد دیجیتال دنیا تبدیل کنند. همچنین در همین ماه‌ها، وزیر فناوری و ارتباطات عربستان در مصاحبه‌ای اعلام کرده است که بالغ بر ۹ میلیارد دلار سرمایه در حوزه فناوری‌های دیجیتال جذب کرده‌اند تا این کشور را به عنوان بزرگ‌ترین بازار دیجیتال در منطقه منا یعنی خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل کنند.

اگر ایران در این مسیر کاری که باید را انجام ندهد و به سمت اقتصاد دیجیتال نرود، بازی قدرت را در منطقه خواهیم باخت، چراکه هم کشورهای همسایه در حاشیه جنوبی ما و هم همسایگان شمالی در حال فعالیت بسیار خوبی در این زمینه هستند و حتی عراق هم تلاش‌هایی را آغاز کرده که نشان می‌دهد، اگر دست به کار نشویم قافیه را به این کشورها خواهیم باخت! لذا در سطح ملی باید به این دیدگاه برسیم که امروز فناوری‌های دیجیتال هستند که می‌توانند کشور را قدرتمند کنند.

اما لازمه اینکه بدانیم تحول دیجیتال امروز برای صنایع و بنگاه‌ها فراهم شده، این است که تعبیر و درک درستی از آن داشته باشیم. چنانکه امروز سوءبرداشت‌های زیادی در کشور ما از این موضوع وجود دارد. تحول دیجیتال شامل همه کارهایی است که صنایع و بنگاه‌ها باید انجام دهند. چراکه دغدغه تحول دیجیتال در سطح یک بنگاه و سازمان، ساخت آن بنگاه و سازمان در تراز دیجیتال و ساخت قابلیت‌های نو برای آنها در راستای عملکرد بهتر در این زمینه است. با این نگرش، هیچ‌کدام از کارکردهای سازمانی خارج از دایره تحول دیجیتال نیست و البته این عرصه تنها مربوط به مشتری هم نیست. بلکه به اندازه‌ای که برای ویترین سازمان مهم است برای فعالیت‌های داخلی هم ارزش قائل می‌شود. لذا از این منظر، نیازمند ایجاد قابلیت‌های جدید ماننده داده‌محوری، چابکی در عصر دیجیتال، اکوسیستم‌محوری، هوشمندسازی و... در سازمان‌ها هستیم.

در صنایع فرآیندی که طبعا شامل فولاد و معادن نیز می‌شود، حرکت‌های خوبی در دنیا به سمت تحول دیجیتال رخ داده است که البته در برخی از شرکت‌ها در ایران نیز در حال وقوع است. مکنزی مطالعه‌ای را در سال ۲۰۲۲ در خصوص ۳۰ شرکت فولادی انجام داده است که نشان می‌دهد نیمی از این شرکت‌ها بین یک تا سه سال است که برنامه تحول دیجیتال را دنبال می‌کنند و حدود ۳۵درصد از آنها بیش از سه سال است که این برنامه را آغاز کرده‌اند. همچنین ۸۲ درصد از این شرکت‌ها تحول دیجیتال را از اولویت‌های اصلی خود دانسته‌اند.

بررسی صنایع فولادی و معدنی در حوزه تحول دیجیتال نشان می‌دهد که این صنایع از دل تحول دیجیتال به دنبال مولفه‌هایی مانند ارتقای بهره‌وری، پایداری (از طریق کنترل تولید و حرکت به سمت تولید ضایعات کمتر)، امنیت و استفاده از فناوری‌های نوین، مراقبت از افراد با فناوری‌های مراقبتی (مانند روبات‌های پوشیدنی) و مواردی از این دست هستند. به ویژه بعد از انقلاب صنعتی پنجم که تاکید زیادی بر مبحث تاب‌آوری و انسان‌محوری و پایداری شده است، این پروژه‌ها جدی‌تر از قبل مورد توجه قرار می‌گیرند. بررسی مجمع جهانی اقتصاد نیز نشان می‌دهد که این شرکت‌ها عملا در سرمایه‌گذاری‌های خود در حوزه تحول دیجیتال، تمرکزی جدی بر داده و تحلیلگری‌های مرتبط با آن دارند.

از سوی دیگر، مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۳ گزارشی را منتشر کرده است که نشان می‌دهد شرکت‌هایی که در حوزه اقتصاد دیجیتال و صنعت چهار به خوبی عمل کرده‌اند، توانسته‌اند بین ۳ تا ۴درصد در نمونه‌های مختلف بهره‌وری خودشان را افزایش بدهند. همچنین این گزارش نشان می‌دهد که این شرکت‌های توانسته‌اند در حوزه پایداری بین ۵ تا ۷ درصد مصرف آب را کاهش دهند و به نوعی کارآیی استفاده از انرژی را بین یک تا ۱۰۰ درصد ارتقا بدهند که این اعداد بسیار قابل توجه است.

در پایان باید تاکید کنم که متدولوژی و شیوه راهبری تحول دیجیتال و رهبری حرکت به سمت انقلاب صنعتی چهارم و صنعت چهار، موضوع بسیار مهمی است و مستلزم آن است که بنگاه‌ها و شرکت‌ها دانش خود را در این زمینه توسعه بدهند که طبعا مستلزم تعریف آموزش‌های لازم در این حوزه است. استفاده از تجارب داخل و خارج از کشور نیز در این زمینه بسیار راهگشا است. همچنین باید دانست که حرکت به سمت تحول دیجیتال نیازمند برنامه‌ای همراه با عمل و اجراست و باید به برنامه‌ریزی و اجرا به یک اندازه توجه داشت. چراکه نیازمند قابلیت‌های جدیدی برای رقابت در دنیای امروز هستیم.