پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه: حوزه کشاورزی ما به بازنگری و نوآوری نیاز دارد. ما با عدم تغییر در تفکرات و راهکارهای حوزه کشاورزی و اقتصاد آن باید همچنان در سال ۱۴۰۳ با موج‌های افت‌وخیز تولید، توزیع و مصرف دست و پنجه نرم کنیم و جهت حمایت از بخش کشاورزی سینوسی پیش برویم. چنین شرایط نامتعادلی ناشی از فقدان یک برنامه جامعه برای حمایت از بخش کشاورزی و خودکفایی است. کشاورزی و اقتصاد ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و هرگونه نوآوری در حوزه کشاورزی و کشت تأثیر مستقیم در اقتصاد کشور ما ایفا می‌کند.

در مقابل کشاورزی و اقتصاد آن حوزه بسیار گسترده‌ای دارد و تعریف یک الگو جدید و جامع برای تمامی بخش‌های کشاورزی چندان آسان نبوده و زمان‌بر است. وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۴۰۱ گروهی را برای تعریف الگو کشت مأمور کرد که بنده نیز در این گروه حضور داشتم ولی تدوین یک الگو کامل بسیار زمان‌بر است. زمانی که صحبت از الگو کشت و کشاورزی در میان است، باید الگویی تدوین و پیاده‌سازی کنیم که آب، نظام تولید، توزیع، ذخیره سازی و انواع کشت را در بر گیرد. به عبارت ساده‌تر در کشاورزی و اقتصاد کشاورزی باید به تمامی موارد زیرساختی و اساسی توجه کرد. اکنون ما با سه محدودیت در بخش کشاورزی مواجه هستیم که اولین و بزرگ‌ترین آن آب و نحوه مصرف آن است. سپس باید به سرمایه و زمین‌های مناسب کشاورزی یعنی زمین‌های کاربری با حداقل هزینه کشت اشاره کرد. این سه محدودیت اساسی در کشاورزی یک تار پود در هم تنیده و جداناپذیر محسوب می‌شود. لذا ما باید برای بخش کشاورزی به صورتی برنامه‌ریزی کنیم که این محدودیت‌ها به حداقل برسد و در عین حال در حوزه اقتصادی به خودکفایی دست یابیم، برای مثال ما اکنون حدود ۵۰۰ هزار هکتار را با هدف خودکفایی صرف تولید دانه‌های روغنی زراعتی مانند سویا، ذرت، آفتابگردان و… می‌شود. در مقابل کشت دانه‌های روغنی انتخاب مطلوبی برای کشور ما به شمار نمی‌رود زیرا باید سطح زیادی از زمین‌های مناسب کشت زراعتی و منابع آبی زیاد را به کاشت دانه‌های روغنی اختصاص دهیم. چنین اقدامی علاوه بر اینکه نیازمند هزینه بسیار سنگین بوده و توجیه اقتصادی ندارد، فرصت کشت غلات را نیز از ما می‌گیرد. تولید غلات در کشور ما طی یکی و دو سال گذشته به سطح خوبی رسیده و در سال ۱۴۰۲ رقم خرید تضمینی قابل قبولی برای خرید گندم ارائه شد. اگر ما قصد داریم در تولید غلات مانند یکی دو سال گذشته خودکفا باشیم باید یک برنامه مطلوب برای بخش کشاورزی خود تدوین کنیم، به عبارتی اگر بخواهیم زمین‌های کشاورزی را به کشت دانه‌های روغنی اختصاص دهیم، رقیبی برای زمین‌های کشت غلات ایجاد کرده‌ایم و بهای این انتخاب از دست دادن خودکفایی در حوزه غلات در کشور است. چنین راهکاری نادرست بوده و صرفه اقتصادی ندارد. ولی ما می‌توانیم به جای تولید دانه‌های روغنی به تولید دانه‌های روغنی درختی مانند زیتون روی بیاوریم. دانه‌های روغنی درختی گزینه مطلوبی هم از نظر اقتصاد و هم کشاورزی به شمار می‌رود زیرا کشت آن‌ها در زمین‌های ناهموار و نیمه مرتفع در مناطق خوش آب‌وهوا با کمترین نیاز به آبی میسر است. از طرفی شرایط کشت دانه‌های روغنی درختی در کشور ما به قدری مناسب است که در عرض زمان کوتاهی می‌توانیم به یکی از صادرکنندگان بزرگ زیتون و روغن زیتون در دنیا تبدیل شویم و ارزآوری مناسبی به دنبال خواهد داشت.

درمجموع مثال‌های بسیاری مانند جایگزینی‌های دانه‌های روغنی درختی به جای دانه‌ها معمولی در حوزه کشاورزی کشور وجود دارد. ترسیم آینده‌ای روشن برای کشاورزی و اقتصادی کشاورزی ما در گرو بازنگری و تدوین الگویی جدید است و باید مواردی را انتخاب کرد که از نگاه اقتصادی به هزینه زیرساختی کمتری نیاز داشته باشند. آینده اقتصاد کشاورزی ما با تفکرات و راه‌های قدیمی و ناقص تیره و تار خواهد بود. ازآنجایی‌که خودکفایی در بخش غذایی و امنیت ملی یکی از اهداف انقلاب اسلامی محسوب می‌شود، ما باید تغییراتی در حوزه کشاورزی خود اعمال کنیم. در غیر این صورت حوزه کشاورزی در سال ۱۴۰۳ نیز با سه محدودیت اساسی خود یعنی آب، زمین و سرمایه مواجه خواهد بود.