به گزارش ایراسین، مهریه یکی از حقوق تعیین شده برای زوجه در ضمن عقد نکاح است. زن می‌تواند در هر زمان با ثبت دادخواست در محاکم مربوطه، این حق را مطالبه کند. هنگامی که شوهر ابلاغیه دریافت می‌کند، باید مهریه را پرداخت نماید. اگر مرد قادر به پرداخت مهریه از طریق دارایی‌های خود نباشد، می‌تواند درخواست تقاضای اعسار ارائه دهد. پس از تأیید دادگاه، دیگر مطالبه کامل مهریه به صورت یکجا انجام نمی‌شود.

ماهیت مهریه در قانون ایران

قبل از بررسی تغییرات قوانین مربوط به اعسار مهریه، باید با مفهوم حقوقی این واژه آشنا شد.

مهریه عبارت است از دارایی‌ای که در زمان اجرای عقد نکاح اسلامی، از مالکیت شوهر به زن منتقل می‌گردد. طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، اموالی که می‌توان در سند مهریه ثبت کرد، مشخص شده اند:

هر دارایی که مالکیت آن ممکن بوده و قابل تملک است، می‌توان آن را به عنوان مهر تعیین نمود.

این ماده تأکید می‌کند که انواع اموال منقول و غیرمنقول که ارزش مالی دارند، می‌توانند به عنوان مهریه به زن واگذار شوند. در واقع، مهریه در طول زندگی مشترک، در زمان طلاق و حتی بعد از آن قابل مطالبه است؛ و در صورت فوت زن، وراث او نیز حق مطالبه این اموال را دارند.

در صورت فوت شوهر قبل از پرداخت مهریه، زن می‌تواند از طریق روند قانونی، تقاضای انتقال اموال ثبت شده در سند مهریه را از سایر بازماندگان او دنبال کند.

منظور از اعسار چیست؟

اعسار مهریه راهکاری است که نهادهای قضائی برای موقعیت‌هایی که شوهر توان پرداخت کامل مهریه را ندارد، در نظر گرفته اند. پس از آنکه قاضی وضعیت مالی دشوار شوهر را تأیید کند، مهریه در قالب اقساط به همسر پرداخت می‌شود. ماده ۱ قانون اعسار، ویژگی‌های شخص معسر را چنین تعریف می‌کند:

معسر شخصی است که به دلیل ناکافی بودن دارایی‌ها یا عدم دسترسی به اموال خود، قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی یا بدهی‌هایش نمی‌باشد.

در نتیجه، شوهر می‌تواند با تنظیم و ارائه درخواست به دادگاه مربوطه اعسار خود را ثبت کند. دادگاه پس از بررسی دارایی‌های شوهر و تأیید اینکه به جز آنچه که از دین مستثناست، دارایی دیگری ندارد، اقدام می‌کند. مستثنیات دین شامل اموالی است که برای ادامه زندگی شخص ضروری اند و در ماده ۲۴ قانون اجرای محکومیت‌های مالی به شرح زیر آمده اند:

منزل مسکونی

ودیعه پرداخت شده به موجر

آذوقه و اثاثیه ضروری

ابزار مورد نیاز برای شغل و تحقیقات

این موارد از دارایی‌ها در برابر دیون محفوظ می‌مانند تا فرد بتواند زندگی اساسی خود را ادامه دهد.

مدارک مورد نیاز برای دادخواست اعسار

برای ارائه دادخواست اعسار مهریه، چندین مدرک مورد نیاز است که هرکدام نقش مهمی در اثبات موقعیت‌های قانونی دارند:

مدارک هویتی زوجین، شامل کارت ملی و شناسنامه، برای تأیید هویت افراد.

سند ازدواج یا عقدنامه که وقوع نکاح را اثبات می‌کند و حق زن در دریافت مهریه را تأیید می‌کند. در صورتی که ازدواج موقت باشد و صیغه نامه‌ای غیر رسمی تنظیم شده یا اصلاً صیغه نامه‌ای وجود نداشته باشد، نیاز است که ابتدا حکمی از دادگاه برای تأیید صحت آن دریافت شود.

شهادت نامه دو شخص عاقل، بالغ و بی طرف که شهادت می‌دهند مرد توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه را ندارد.

وکالت نامه در صورت استفاده از خدمات وکیل در فرآیند قضائی، که باید در تمام مراحل ارائه شود.

این مدارک برای پیشبرد درخواست اعسار در محاکم قضائی اساسی هستند و باید به دقت تهیه و ارائه شوند تا فرآیند قضائی بتواند به صورت مناسب پیش رود.

فرآیند مطالبه و قسط بندی مهریه در مراجع قضائی شامل چند مرحله اصلی است:

ثبت دادخواست مطالبه مهریه: پیش از هر اقدامی برای قسط بندی مهریه، زوجه باید دادخواستی برای مطالبه مهریه به دادگاه ارائه دهد و این دادخواست باید به شوهر ابلاغ شود. این کار زمینه را برای درخواست‌های بعدی فراهم می‌کند.

ثبت دادخواست اعسار: شوهری که مایل به پرداخت مهریه به صورت اقساطی است، باید دادخواست اعسار را با پر کردن فرم‌های مربوطه و ارائه مدارک لازم به دفتر خدمات قضائی ارسال کند.

تحقیقات و استعلام دادگاه: دادگاه بر اساس دستور قاضی استعلام‌هایی را در سیستم اسناد رسمی از اموال شوهر انجام می‌دهد. این استعلام ممکن است کامل نباشد چرا که برخی از اموال مانند طلا، پول نقد و املاک قولنامه ای در سیستم ثبت نمی‌شوند. در این مرحله، نقش شاهدین بسیار حیاتی است.

شرکت در جلسات دادگاه: پس از تشکیل پرونده اعسار، جلسات دادگاه برای بررسی درخواست اعسار برگزار می‌شود. طرفین باید در این جلسات حضور داشته باشند یا نمایندگان قانونی آنها در جلسه شرکت کنند.

تأیید اعسار: در صورتی که ادعای اقتصادی شوهر مبنی بر عدم توانایی پرداخت یکجای مهریه توسط دادگاه پذیرفته شود، کارشناسی مربوطه بر اساس درآمد و میزان مهریه، قسط بندی را مشخص می‌کند و شوهر ملزم به پرداخت اقساط در تاریخ‌های تعیین شده می‌شود.

این فرآیند به دقت نیاز دارد و همکاری بین زوجین و استفاده از خدمات قضائی و قانونی به منظور رعایت کامل حقوق هر دو طرف است.