به گزارش ایراسین، احمدرضا سبزواری مدیرعامل این هلدینگ در یادداشتی با عنوان «چالش‌های توسعه صنعت نسوز در ایران» به تبیین جایگاه و اهمیت دیرگدازها در تولید و چالش‌های فراروی توسعه‌ی صنعت نسوز در ایران پرداخته است. متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

دیرگدازها چه جایگاهی در صنعت و تولید کشور دارند؟

دستیابی به افق تولید فولاد کشور نیازمند حفظ و توسعه تمامی نهاده‌های مورد نیاز این صنعت است. در این میان، صنعت نسوز به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی صنعت فولاد، نقشی کلیدی ایفا می‌کند و جایگاه حائز اهمیتی دارد. کمبود نسوز می‌تواند صنعت فولاد را با محدودیت‌های بسیاری روبه‌رو سازد. صنعتی که محتاج سیاستگذاری درست، برای بقا و توسعه تولید است و تأمین نقدینگی بالایی برای سرمایه در گردش خود احتیاج دارد. همچنین اگر مواد اولیه نسوز با کیفیت و کمیت لازم، با استفاده از تکنولوژی روز دنیا، تولید نشود، رقابت پذیری صنعت نسوز کشور در آینده به مخاطره خواهد افتاد.

هرچند مشکلات متعددی در مسیر تولید صنعت فولاد کشور قرار دارد و قطعی برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان آن را تشدید کرده و این مشکلات تحقق افق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد را با ابهام روبه‌رو ساخته، اما صنعت نسوز به واسطه قدمت و خبرگی حاصل در این صنعت که حاصل سال‌ها ممارست در تولید است، پایدار بوده و برای تأمین مواد اولیه این میزان تولید هیچ مشکلی ندارد. براساس برآوردها، لازمه تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴، تولید و تأمین حدود ۶۰۰ هزار تن انواع نسوز در کشور است. در حال حاضر ظرفیت نصب شده نسوز قابل تحویل در کشور از ۸۰۰ هزار تن در سال فراتر رفته در حالی که کل بازار مصرف، که شامل صنایعی همچون فولاد، سیمان، آلومینیوم، مس، پتروشیمی، شیشه و سایر صنایع دیگر است، بیشتر از ۵۵۰ هزار تن نیست. بنابراین در حال حاضر مازاد ظرفیتی بالای ۴۰ درصد در صنعت نسوز کشور وجود دارد و این مازاد ظرفیت قادر است هرگونه افزایش تولید صنعت فولاد را پشتیبانی کند.

چالش اول؛ تأمین مالی

مهم‌ترین چالش پیش روی صنعت نسوز کشور در شرایط حاضر، تأمین مالی و فراهم سازی نقدینگی در گردش است. از آنجا که در صنعت دیرگداز، بخش عمده‌ای از مواد اولیه، از طریق واردات تأمین می‌شود، تأمین مالی بالا برای سرمایه در گردش این صنعت ضرورت دارد. جهش نرخ ارز، صنعت نسوز را با چالش بزرگ سرمایه در گردش روبه‌رو می‌سازد و باعث جهش سرمایه درگردش شرکت‌ها می‌شود. از سوی دیگر نیز تأمین مالی از نظام بانکی مستلزم پرداخت بهره بانکی حدود ۲۵ درصدی به شرکت‌هاست و این مسائل است که اغلب شرکت‌ها را با بحران سرمایه درگردش مواجه کرده است. از سوی دیگر از صنعت فولاد به عنوان موتور محرک صنعت نسوز یاد می‌شود. بحران پیشآمد در صنعت فولاد که باعث تأخیر در پرداخت هزینه نهاده‌ها از سوی فولادسازان به نسوزها شده و سبب شده تا این شرکت‌ها با کمبود مواد اولیه روبه‌رو شوند.

چالش دوم: تأمین مواد اولیه

مهم‌ترین چالش در تهیه مواد اولیه موضوع تأمین ارز است. هرچند اغلب نیازهای صنعت نسوز در داخل کشور قابل تأمین و تولید است، اما این صنعت به شدت به مواد اولیه مانند آلومینا، سیلیکون و منیزیوم وابسته است و نوسان نرخ ارز بر قیمت مواد اولیه آن تأثیر قابل‌توجهی دارد. بنابراین اولین چالش، تأمین ارز برای ثبت سفارش واردات مواد اولیه این صنعت است. از سوی دیگر در شرایط فعلی فاصله تخصیص ارز از زمان ثبت سفارش بعضاً بیش از ۴ ماه است و مشکلاتی که سامانه جامع تجارت به خصوص در سال جاری پدید آورده، منجر به طولانی‌شدن بیشتر این زمان شده است. حتی بعضی موارد با وجود پرداخت ریالی وجه به بانک شاهد ابطال ثبت سفارش و عدم تخصیص ارز بوده‌ایم که این برای شرکت‌ها مشکلات بسیاری را پدید آورده است. قابل ذکر است، کل نیاز ارزی تأمین مواد اولیه وارداتی صنعت نسوز برای تمامی شرکت‌ها در کشور، حدود ۲۵۰ میلیون یورو در سال است، یعنی مبلغی که به نسبت صنعت فولاد و سایر صنایع بزرگ کشور چندان بالا نیست و برای صنعت نسوز کفایت می‌کند. بنابراین اگر دولت در تأمین ارز کمک نکند یا اجازه ندهد، شرکت‌ها از ارز صادراتی حاصل در سایر شرکت‌های هلدینگ‌های خود استفاده کنند، این صنعت با مشکلات روزافزونی مواجه خواهد بود.

تولید

صنعت نسوز مادر صنایع مادر است. این صنعت علاوه بر فولاد، در صنایعی همچون سیمان و شیشه نیز جایگاه بالایی دارد. براساس برخی آمارها، ۶۰ درصد فروش محصولات نسوز ایران و جهان، به فولادسازی، حدود ۲۵ درصد به صنعت سیمان و مابقی به سایر صنایع اختصاص دارند. با این وصف، اگر انواع فرآورده‌های نسوز و دیرگداز نباشند، تقریباً هیچ تولید صنعتی در کشور امکانپذیر نیست.

در صنعت نسوز بیش از ۳۰۰ نوع، محصول مختلف وجود دارد و بالغ بر هزار و ۳۰۰ شکل مختلف، قالب تولید به لحاظ فنی تعریف شده است. در حال حاضر شرکت‌های داخلی بیش از ۹۷ درصد نیاز نسوزهای کشور را با بالاترین کیفیت و بهترین طول عمر در مقایسه با بهترین برندهای بین‌المللی سازنده نسوز جهان تأمین می‌کنند و رکوردهای کشور در صنایع فولاد و سیمان از بهترین برندهای بزرگ دنیا مانند RHI و مگنزیا و رفناتکنیک بالاتر است و کشور ما به لحاظ کیفیت و دانش فنی قادر به تولید تمامی گونه‌های مختلف فرآورده‌های نسوز هستیم. در کشور ما بیش از ۳۰۰ نوع مختلف آجر و مواد نسوز تولید و برای انواع عایق‌ها اعم از آجرها یا سایر جرم‌ها، قابل تأمین در داخل کشور است. در نهایت باید متذکر شد، مازاد تولید در این صنعت وجود ندارد و در صنعت نسوز، صرفاً براساس سفارش، تولید انجام می‌شود. نوع این کسب وکار صرفاً B2B است و هیچ محصولی برای انبار تولید نمی‌شود.

صادرات

صادرات فرآورده‌های صنعت نسوز کشور از سال ۱۳۷۶ فعال شد و در سال‌های اولیه نیز موفق به حضور در بسیاری از بازارهای منطقه به خصوص کارخانه‌های سیمان در عراق، افعانستان، امارات و حتی عربستان شد. اما عواملی مانند ضرورت تأمین تقاضای داخل، مشکلات سیاسی ناشی از تحریم و قطع ارتباط سیاسی برخی کشورها، مشکل تبادلات پولی و عدم همکاری بانک‌های بین‌المللی به واسطه تحریم و قطع سوئیفت این روند رو به رشد را متوقف ساخت. همچنین باید مدنظر داشت که فرآورده‌های صنعت نسوز به دلیل حجم و تناژ محصولات خاص خود، شعاع صادراتی زیادی ندارد و هزینه حمل در مسافت‌های طولانی شرایط صادرات را مقرون به صرفه نمی‌کند. همچنین مادامی که در داخل کشور تقاضای خوبی برای فرآورده‌های نسوز داشته باشیم، شرکت‌ها نیاز چندانی به صادرات احساس نمی‌کنند؛ هرچند که ارز حاصل از صادرات می‌تواند برای تأمین مواداولیه یاری‌رسان باشد. استفاده از فرصت‌های صادراتی بزرگ‌ترین امکان توسعه صنعت نسوز کشور است که می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول کشورهای منطقه و در صورت عدم حضور محصولاتی چینی مورد توجه قرار گیرد.

معیار قیمت‌گذاری در صنعت نسوز

صنعت نسوز در ایران، صنعتی است که بیش از ۹۰ درصد آن توسط بخش خصوصی اداره می‌شود. در این شرایط عرضه و تقاضای بازار و رقابت بین سازندگان تعیین کننده قیمت فرآورده‌های نسوز است. با این حال قیمت تمام شده این صنعت از سه بخش اساسی تشکیل می‌شود. مواد اولیه که شامل ۸۰ تا ۸۵ درصد قیمت تمام شده و سربار و دستمزد. در چند سال اخیر به دلیل تورم و افزایش هزینه دستمزد، نقش سربار و دستمزد که پیش از این کمتر از ۱۰ درصد قیمت تمام شده بود، به ۱۵ تا ۲۰ درصد آن رسیده است. در نهایت، معیار قیمت‌گذاری این صنعت، بهای تمام‌شده براساس ۳پ ارامتر فوق‌الذکر و البته توجه به موضوع عرضه و تقاضای بازار است. همچنین متأسفانه به دلیل رقابت ناصحیحی که بعضاً میان شرکت‌های نسوز وجود دارد حاشیه سود این صنعت که زمانی بیش از ۲۵ تا ۳۰ درصد بود اکنون به زیر ۱۵ درصد رسیده است.

دانش فنی و نیروی انسانی متخصص

در بحث فناوری، طی سالیان اخیر، دانش و تکنولوژی تولید انواع نسوزها، با پیشرفت چشمگیری همراه بوده و کشورمان نیز در این دانش عقب نمانده و گام‌های ارزنده‌ای در مسیر آن برداشته است. شاهد این رشد، طول عمر کوره‌های نسوز در کشور است که با تعمیق دانش متخصصان داخلی و بومی‌سازی بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلات آن صنعت حاصل شده است. همچنین مقالات کارشناسان صنعت نسوز ایران، در سال‌های گذشته، در بالاترین درجات بین‌المللی پذیرفته و ارائه می‌شود. چنانکه در سمینار بین‌المللی صنعت نسوز دنیا که در آخن‌آلمان برگزار شد و مهم‌ترین سمینار صنعت نسوز جهان قلمداد می‌شود، ۲ مقاله از ایران پذیرفته و ارائه شد.

اما سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، برای ارتقای کیفیت محصولات و رقابت در بازارهای جهانی و توسعه آموزش‌های تخصصی در زمینه تولید و کاربرد مواد نسوز الزامی حیاتی برای حفظ مزیت‌های رقابتی کشور در این صنعت است و با تعمیق این دانش در لایه‌های کارشناسی، می‌توان کمبود نیروی انسانی متخصص در این صنعت را برطرف ساخت. از سوی دیگر، با توجه به حمایت صنایع بزرگ فولادی از شرکت‌های دانش‌بنیان و تاکید مستمر آنها بر مقوله بومی‌سازی، به نظر می‌رسد در آینده نزدیک شاهد تحقق ۱۰۰ درصدی بومی‌سازی ماشین‌آلات و قطعات مورد نیاز صنعت نسوز در کشور خواهیم بود.

افق پیش‌رو و فرصت‌های سرمایه‌گذاری

توصیه این است که علاقه‌مندان به این صنعت در تولید و فرآوری مواد اولیه مورد نیاز این صنعت وارد شوند و در این بخش سرمایه‌گذاری کنند. مواد اولیه این صنعت، شامل انواع آلومیناها، سیمبن‌های آلومینایی، اسپینل‌ها، منیزیت‌های پرخلوص است. بی‌شک آینده صنعت نسوز کشور، آینده‌ای روشن و متعالی است؛ آینده‌ای که به رشد و توسعه صنایعی همچون فولاد و سیمان پیوند خورده و بدون شک رفع موانع و محدودیت‌های موجود در این صنایع به ویژه تأمین پایدار انرژی، می‌تواند به توسعه و پیشرفت آن کمک شایان توجهی داشته باشد.

احمدرضا سبزواری

مدیرعامل گروه سرمایه‌گذاری توکافولاد