به گزارش ایراسین، در شش ماه نخست امسال آمارهای رسمی منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد در حدود 4 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی به خارج از مرزهای کشورمان صادر شده که در مقایسه با همین دوره در سال گذشته علی‌رغم همه‌گیری کرونا رشدی تقریبا 41 درصدی را تجربه کرده است.

در این زمینه کارشناسان اقتصادی تاکید می‌کنند در شرایطی که صادرات غیرنفتی ایران به دلیل کارشکنی‌های آمریکا علیه اقتصاد کشورمان مشکلاتی ایجاد کرده قابل توجه است و نباید با سیاست‌های مقطعی در این زمینه مشکلات داخلی را مقابل صادرات کالاهای ایرانی قرار دهیم.

این درحالی است که در نقطه مقابل گروهی تاکید می‌کنند رویدادهای اخیر از جمله کمبود نهاده‌های تولید در این بخش یا بی‌توجهی مسئولان به موضوع معیشتی کشاورزان و تعیین قیمت‌های خرید تضمینی مناسب عواملی هستند که این بخش را از نفس رونق انداخته و در نهایت صادرات را کاهش می‌دهد.

البته جای تردید نیست که بخش کشاورزی در ایران از گذشته‌های دور هم علی‌رغم تمام محدودیت‌های منابع آبی که به خود دیده جایگاه مناسبی در صادرات ایران زمین داشته و اکنون هم باید این جایگاه را غنیمت شمرده و برای رشد آن زمینه را مهیا کنیم نه اینکه با دستان خودمان بذر رکود در بخش کشاورزی بکاریم.

اعداد و ارقام چه می‌گویند

بررسی دقیق امارهای رسمی منتشر شده از سوی مسئولان گمرکی نشان می‌دهد که ده کالای پرفروش بخش کشاورزی ایران طی دوره یاد شده در خارج از مرزها عبارتند از  پسته، گوجه فرنگی، هندوانه، رب گوجه فرنگی، مغز پسته، شیرینی، بیسکویت، سیب، سیب زمینی و هلو است. مواردی که هرکدام بیانگر اهمیت توجه به تکمیل زنجیره تولید از مزرعه تا بازار فروش است.

این درحالی است که وقتی ذره‌بین تحلیل را روی جداول منتشر شده می‌گیری متوجه می‌شویم که برخی از این اقلام خارجی پسند جزو محصولات استراتژیک تولید شده در برخی مناطق کشور هستند که می‌توان به مهمترین آنها سیب‌زمینی و سیب درختی اشاره کرد به صورتی که میزان صادرات سیب برابر با ۱۶۶ هزار تن با ارزش ۶۱ میلیون دلار است که از نظر وزنی ۱۳۰٪ و از نظر ارزشی ۴۳٪ افزایش داشته  و در عین حال صادرات سیب زمینی با وزن ۲۷۰ هزارتن و ارزش ۵۲ میلیون دلار، از رشد وزنی ۱۳۰٪ و ارزشی ۹٪ برخوردار بوده است.

از سوی دیگر مقاصد اصلی صادرات اقلام یاد شده می‌توان این علامت را به تولیدکنندگان و صادرکنندگان بدهد که باید برای محصولات تولیدی خود کجا می‌توانند خریدار مناسبی پیدا کنند و البته مسئولان هم برای رسیدن محصولات با کیفیت ایرانی در این مقاصد شرایط را مهیا کنند. نکته جالب توجه اینجاست که مقصد اصلی محصولات کشاورزی ایران کشورهای عراق، امارات متحدۀ عربی، افغانستان و چین  تعیین شده است.

 واقعیتی تلخ از بی‌توجهی

سیدرضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در این زمینه به خبرنگار ما گفت: محصولات کشاورزی یکی از مهمترین بخش‌های تولیدی در ایران است که علی‌رغم بی‌توجهی‌های بسیار تا امروز توانسته سهم قابل توجهی از تولید و ایجاد ارزش افزوده را در مقایسه با سایر بخش‌ها به خود اختصاص دهد.

نورانی در ادامه افزود: شاهد مثال اصلی و غیرقابل انکار این بی‌توجهی را هم می‌تواند موضوع آزاد سازی واردات میوه آنهم درشرایطی که براساس امارهای گمرک صادرات قابل توجهی داشتیم است که اصولا به هیچ عنوان قابل دفاع و حتی بحث و گفت و گو هم نیست.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران معتقد است برای ایجاد گردش مالی در اقتصاد و همچنین حفظ بازارهای صادراتی در بخش کشاورزی اگر واقعا مسئولان به دنبال مدیریت بودند می‌توانستند واردات در مقابل صادرات را مدنظر داشته باشند تا مازاد بسیاری از محصولات که اکنون به دلیل نبود مشتری روی زمین یا سر درخت‌ها می‌پوسد به ارزش افزوده تبدیل می‌شد.

وی به خبرنگار ماگفت: میزان اشتغال در بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن آنقدر بالاست که اگر برای آن برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم مشکل عمده‌ای از بازار کار حذف شده و گردش مالی قابل توجهی هم در اقتصاد تجربه می‌کنیم حتی در زمانی که به قول برخی مسئولان کمبود آب مانع از توسعه بخش کشاورزی شده است.

نورانی تصریح کرد: کشاورزی در سراسر جهان جزو بخش‌هایی است که به دو منظور تامین امنیت غذایی و همچنین ارزش افزوده کاملا مورد توجه مسئولان قرار دارد اما در ایران می‌بینی به دلیل عدم توجه اصولی به این بخش همواره کشاورزان درگیر حاشیه‌هایی هستند که معیشت و زندگی انها را تهدید می‌کند و گرانی هم خریداران و مصرف‌کنندگان را با مشکل روبرو می‌کند.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران با اشاره به اخبار منتشر شده گرانی تخم‌مرغ به دلیل صادرات اظهار کرد: این مواردی که مطرح می‌شود در واقع ادرس اشتباه به افکار عمومی است چون در واقع سوء مدیریت را پشت یک موضوع کاملا متفاوت پنهان کرده‌اند.

وی به خبرنگار ما گفت: پتانسیل‌های بخش‌کشاورزی ایران برای توسعه صادرات غیرنفتی به اندازه‌ای است که می‌توانیم استفاده بسیار مفیدی از آن داشته باشیم که با استفاده از صنایع تبدیلی و تکمیلی ارزش افزوده قابل توجهی برای کشور به ارمغان می‌آورد.

نورانی معتقد است با توجه به رقابت گسترده کشورها برای تامین نیازهای غذایی کشورها بهترین فرصت در اختیار ایران قرار دارد که از پتانسیل‌های موجود بخش کشاورزی استفاده کند و محصولات با کیفیت خود را در بازارهای جهانی مطرح کند، اما همانطور که قبلا اشاره شد متاسفانه سوء مدیریت‌ها و دستورالعمل‌هایی که کاملا مقطعی تدوین می‌شود مشکلاتی را به این بخش تحمیل می‌کند.

صادرات تضمین کننده معیشت کشاورزان

در همین حال، رحیم نیازی رئیس انجمن ملی سیب زمینی با شاره به دپوی بیش از 400 هزار تن سیب‌زمینی مازاد در کشور به خبرنگار ما گفت: راهکار مدیریت این حجم از تولید محصولات استفاده از بازارهای خارجی و همچنین صنایع تبدیلی است، اما در ایران متاسفانه این دو مورد نادیده گرفته شده و در نهایت کشاورزان با مشکلات معیشتی روبرو می‌شوند.

نیازی در ادامه تاکید کرد: بخش عمده‌ای از کشاورزی ایران کاملا سنتی انجام می‌شود که همین امر باعث شده تا تولید محصولات هم  در برخی موارد به همین گونه باشد یعنی همواره سیب‌زمینی‌کاران به تولید این محصول اقدام می‌کنند و گندمکاران هم گندم تولید می‌کنند بنابراین مسئولان باید برای حفظ معیشت این بخش از جامعه کشاورز برنامه‌ریزی کنند و به قول معروف بازار مصرف برایشان مهیا کنند.

وی معتقد است، در چنین شرایطی یا بازارهای صادراتی راهکار حفظ معیشت خانواده کشاورزان است یا توسعه صنایع تکمیلی و تبدیلی که می‌تواند محصول تازه تولید شده را به محصولاتی با ماندگاری بالاتر برای عرضه تدریجی به بازار مهیا کنددرحالی که ایران به هیچ یک از این موارد نپرداخته و هرسال موضوع تلخ ضایعات گسترده محصولات کشاورزی سر زمین‌ها به دلیل عدم صرفه برداشت تکرار می‌شود.

رئیس انجمن ملی سیب‌زمینی ایران درباره بحث خرید تضمینی تاکید کرد این شیوه اگرچه یکی از راهکارهای حمایتی است اما راهکاری هزینه‌ساز برای دولت است که هرسال می‌بینیم بحث‌و جدل‌های بسیاری برای تعیین قیمت‌ها تجربه می‌شود درحالی که اگر موضوع خرید تضمینی را فراموش کنیم و تنها راهکارهای صادراتی تسهیل شود و درکنار آن متناسب با حجم تولید صنایع تبدیلی را رونق دهیم بازار خودش را مدیریت می‌کند.

نیازی به خبرنگار ماگفت: اصولا سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و صنایع وابسته به ان یکی از پرفایده‌ترین نوع سرمایه گذاری است به این دلیل که در این بخش هیچ ضایعاتی نداریم و به قول معروف ضایعات یک بخش در واقع خوراک بخش دیگر است . به عنوان مثال کارخانه کمپوت‌سازی، می‌تواند از تفاله‌های موجود یا میوه‌های ضایعاتی کمپوست تولید کند.

ریشه بخش کشاورزی خشکانده می‌شود

از سوی دیگر دکتر عبدالمجید شیخی، اقتصاددان در این زمینه تاکید کرد: کمبودهای نهاده‌های تولید در بخش کشاورزی در چندماه اخیر نشان می‌دهد که مسئولان مربوطه اهمیت بخش کشاورزی در تامین امنیت غذایی و همچنین اقتصاد کشور را درست متوجه نشده‌اند و برای ان برنامه‌ریزی دقیقی ندارند که اینگونه کشاورزی را زمینگیر کرده‌اند.

شیخی در ادامه افزود: کمبود نهاده‌های تولید در بخش کشاورزی امروز ناشی از مشکل تحریم‌ها نیست بلکه تمامی نشانه‌ها از این است که در بخش توزیع و سوء استفاده‌ها مشکل داریم و مسئولان نتوانستند مدیریت کنند و اکنون کشاورزان درگیر حاشیه‌هایی شده‌اند که نمی‌توانند به تولید و آینده معیشت خود امیدوار باشند.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: امتیازاتی که بخش کشاورزی ایران به خود دیده به اندازه‌ای است که می‌توانیم با استفاده از امتیازات آن نه تنها سهم بالایی از نرخ بیکاری را کاهش دهیم بلکه ارزش افزوده قابل توجهی هم در اقتصاد تجربه کنیم، چون ارزش افزوده در این بخش مناسب است و می‌توانیم برای آن برنامه‌ریزی داشته باشیم.

وی تاکید کرد: برخی مسئولان تاکید دارند به دلیل کمبودهای منابع آبی سرمایه‌گذاری در این بخش اشتباه است اما واقعیت امر اینجاست که فناوری‌های نوین تا اندازه‌ای پیشرفت کرده که می‌توانیم با حداقل منابع آبی حداکثر دستاورد داشته باشیم و براساس آن نه تنها امنیت غذایی منطقه بلکه سهم بالایی در بازارهای بین المللی داشته باشیم.

این اقتصاددان معتقد است سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی واقعا برای ایران امتیاز خاصی محسوب نمی‌شود اما سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی برای کشور منافعی دارد که انکار شدنی نیست و باید از آن استفاده بهینه داشته باشیم.