محمدحسن عرفانیان، بنیانگذار فولاد مبارکه اصفهان به مناسبت اول دی ماه، سالروز آغاز ساخت شرکت فولاد مبارکه در سال 1360، در گفتگو با خبرنگار ایراسین گفت: در زمینه صنعت فولاد در زمان شاه، 3 قرارداد با خارجی ها بسته شده بود. قرارداد اول با انگلیسی ها برای ساخت یک کارخانه میلگرد در همین محل فعلی فولاد مبارکه اصفهان، قرارداد دیگر با ایتالیایی ها برای ساخت یک کارخانه در بندرعباس و قرارداد سوم هم با شرکت های آمریکایی برای ساخت یک کارخانه در اهواز بود که این پروژه از همه جلوتر بود و مقداری تجهیز شده بود و تا قبل انقلاب در اهواز کار تا مرحله نصب پیش رفته بود.

وی در ادامه افزود: با پیروزی انقلاب به دلیل اینکه رابطه با انگلیسی ها در آن اوایل مذمت شده بود؛ شورای انقلاب قرارداد با انگلیسی ها را لغو کرد و قرارداد اهواز هم با شرکت‌های بین‌المللی آمریکایی عملا لغو شد. از زمان انقلاب تا سال 60 هم در اهواز هیچ اتفاقی نیفتاد و فقط تظاهرات و اعتراضات بود. اما قرارداد با ایتالیایی‌ها را لغو نکردند و اجازه دادند تا این قرارداد اجرا شود. تصمیم گرفته شد این پروژه از بندرعباس به اصفهان منتقل شود. در صورتی که اصلا سنخیتی با آنجا نداشت و از نظر حقوقی و قراردادی هم کار کاملا بدون فکری بود.

عرفانیان به زمان حضور خود در مبارکه پرداخت و گفت: به هرحال من در سن 35 سالگی و در 16 آذر سال 1360 از طرف شرکت ملی فولاد ایران به عنوان مجری طرح فولاد مبارکه انتخاب شدم، یعنی تاریخ انتصاب من به این حکم  1360/09/16 است. البته بعد از تشکیل وزرات معدن و فلزات این حکم توسط آقای موسویانی وزیر وقت مجددا برای من صادر شد و ایشان طی حکمی ما را به همراه مهندس محلوجی و لنکرانی مامور بازدید از مس سرچشمه، زغال سنگ کرمان، شرکت سنگ آهن مرکزی (بافق)، ذوب آهن و فولاد مبارکه کردند.

وی با بیان این مطالب گفت: موقعی که من بعد از این بازدیدها به اصفهان آمدم در دفتر چهار راه نظر مراسم معارفه من برگزار شد. همه پرسنل آنجا جمع شده بودند و کسی در کارخانه نبود. چون آن موقع بحث تصحیح زمین در فولاد مبارکه در حال انجام بود. ما با آقای موسویانی  وزیر معادن و فلزات با پرسنل فولاد مبارکه در چهار راه نظر قرار گذاشتیم و فولاد مبارکه فقط یک قطعه زمین بود.

عرفانیان به چالش های آن زمان برای راه اندازی این مجتمع عظیم اشاره کرد و افزود: من در شرایط انقلابی آن زمان هنگامی که به فولاد مبارکه وارد شدم با 2 قرارداد متفاوت روبرو بودم که یکی را لغو کرده بودند و من باید مسائل حقوقی آن را حل و فصل می کردم و  قرارداد دیگر که از بندرعباس به اصفهان منتقل شده بود و من باید آن را در اصفهان جانمایی می کردم و قراردادهای آن را با خارجی ها تنظیم و تثبیت می کردم. تنظیم این قراردادها با دولت و مجلس آن زمان و وضع قوانین و شیوه اجرایی کار داستان مفصلی دارد.

مجری طرح فولاد مبارکه در ادامه گفت: ما برای اینکه هرچه سریعتر کار را شروع کنیم، اعتصاب ها و حاشیه سازی ها  را جمع کنیم؛ یک ضرب العجلی برای کلنگ زنی احداث فولاد مبارکه ایجاد کردیم و گفتیم تا 22 بهمن 1360 باید این اتفاق بیفتد تا افراد درگیر کار اجرایی شوند و روز 21 بهمن همان سال فونداسیون یکی از سالن های تکمیل نورد گرم توسط آیت ا... طاهری کلنگ زده شد. یعنی از زمان استخدام تا زمان کلنگ زنی تمام توانمان را گذاشتیم تا به کمک کارشناسان، شرایطی ایجاد کنیم تا بتوانیم کلنگ زنی انجام شود و پیمانکاران وارد شوند و خلاصه ظرف دوماه این کار صورت گرفت.

عرفانیان ادامه داد: ما از همان ابتدا محیط را محیط اجرایی کردیم و اجازه ندادیم کسی فضا را به سمت کارهای سیاسی ببرد. لذا بعد از ایجاد این فضا ما به دنبال کارهای تاسیساتی رفتیم. جمع کسانی که از بندرعباس به اصفهان آمده بودند حدود 500 نفر بودند و ما هم تا آخرین مرحله تاسیس، 200 نفر بیشتر استخدام نکردیم و با همان 700 نفر دوره اجرای کارخانه را پیش بردیم. چون می خواستیم خودمان درگیر کار اجرایی نشویم و با نظام پیمانکاری این را انجام دهیم و سازمان 700 نفری فولاد مبارکه فقط زمینه سازی و کارهای تدارکاتی را انجام می دادند و تجهیزات مختلفی خریداری شد ولی اجرا را خود فولاد مبارکه انجام نمی داد. لذا 200 پیمانکار به فولاد مبارکه آوردیم و واحد به واحد نقشه ها را از خارجی ها تحویل گرفتیم و با یک روشی شروع به اجرا کردیم. بیشتر وقت ما صرف این می شد که ساختار اجرایی در ایران طراحی کنیم. نکته مهم فولاد مبارکه همین طراحی ساختار اجرایی بود. ما قبل از انقلاب هیچ کاری حتی در ابعاد یک صدم فولاد مبارکه را هم توسط ایرانی ها انجام نداده بودیم. یک کارخانه سیمان، نساجی، پالایشگاه و... تا قبل از آن توسط ایرانی ها ساخته نشده بود و همه کارها را خارجی ها انجام داده بودند و مدیریت هم خارجی بود و پیمانکار ایرانی عین کارگر زیر دست خارجی کار می کرد.

وی به روند طراحی و ساخت واحدهای این مجتمع صنعتی پرداخت و گفت: ما دفتری در جنوا ایتالیا داشتیم و ایتالیایی‌ها با ما قراردادی بسته بودند که کارخانه را طراحی کنند و نقشه‌ها را به تایید ما برسانند. لذا  تا سال 70 نقشه هایی که اسناد و مدارک آن توسط دفتر جنوا با خارجی ها آماده می شد؛ آنها برای ما می فرستادند. ما هم اسناد مناقصه آن را آماده می کردیم و یک پیمانکار ایرانی آن را اجرا می کرد و ایریتک روی آن نظارت می کرد. ما هم تدارکات کار را پیش می بردیم. همچنین ما از سال 67 کار نصب را شروع کردیم و از سال 69 خط به خط شروع به راه اندازی کردیم.

عرفانیان در خاتمه به ابعاد وسیع راه اندازی و نصب این مجتمع پرداخت و گفت: ما باید 32 کارخانه را راه اندازی می کردیم. اولین کارخانه ها، کارخانه های تاسیساتی بود یعنی آب و برق و گاز زیرا هر واحدی می خواست راه اندازی شود به این ها نیاز داشت. 2 سال راه اندازی این کارخانه های تاسیساتی زمان برد و اولین واحد خط تولیدی که راه اندازی کردیم سال 69 و تکمیل نورد گرم بود. بعد از تکمیل نورد گرم بر روی راه اندازی کوره های الکتریکی تمرکز کردیم و در نهایت سال 1370 با حضور مرحوم هاشمی رفسنجانی یکی از کوره های ذوب را راه اندازی کردیم و از آن به بعد بقیه واحدها راه اندازی شد و نهایتا سال 72 افتتاح نهایی با حضور هاشمی رفسنجانی صورت گرفت و نورد سرد و قلع اندود و ... خطوطی بودند که بعد از سال 72 راه اندازی شدند.