به گزارش خبرنگار ایراسین، صنعت چاپ و نشر از بخش‌هایی است که در طی یک سال اخیر به دلیل نوسانات اقتصاد داخل، تحریم‌ها و کرونا با آسیب فراوانی روبه‌رو بوده و گویا امسال این چالش با شدت بیشتری فعالان این صنعت را درگیر خودکرده است، به‌طوری‌که گرانی ونوسان نرخ کاغذ باعث عدم انگیزه کافی برای ادامه فعالیت ناشران شده است.

جریان از این ‌قرار است که سال گذشته باوجود تخصیص سهمیه کاغذ توسط دولت ،قیمت کاغذ با تغییر چندانی مواجه نبود و به میزان کافی هم در دسترس ناشران قرار می‌گرفت. این‌گونه که علاوه بر نرخ مناسب کاغذ در بازار آزاد، کاغذ دولتی هم به مقدار مناسب در اختیار متقاضیان قرار داشت. اما مشکلات اصلی در این حوزه از امسال شروع شد. این چنین که تقریباً از اواسط زمستان سال گذشته به دلیل افزایش نرخ جهانی خمیر کاغذ و مقوا قیمت کاغذ تحریر و مقوا گران‌تر شد و البته به دلیل مشکلات مربوط به تأمین ارز و نوسانات  قیمتی دلار نرخ این محصول نسبت به افزایش جهانی، در داخل ایران گران‌تر هم شد.

از طرفی هم اخباری مبنی بر دولت تصمیم دولت به افزایش نرخ ارز محاسباتی حقوق و عوارض گمرکی از ۴۲۰۰ تومان به ارز نیمایی، منتشر شد که هرچند ،هنوز تحقق ‌نیافته است اما انتشار خبر آن بر جو این بازار، تأثیراتی را داشته و در صورت تحقق این امر، شرایط دشوارتری بر بازار کاغذ حاکم خواهد شد. زیرا تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مجبورند این میزان از افزایش را بر نرخ نهایی کالا اعمال کنند.

و این در حالی است که بیش از ۸۰ درصد مواد اولیه مورد استفاده در صنعت چاپ، به واردات وابسته بوده و با ادامه این روند باید منتظر گرانی‌هایی بیشتر در این حوزه باشیم و البته تأثیر گرانی کاغذ و مقوا نه‌تنها صنعت چاپ و نشر را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد، بلکه کالاهایی را هم که وابسته به بسته‌بندی هستند، گران‌تر می‌کند.

 کاغذ گران و کمیاب است

واقعیت آن است که بازار کاغذ به دلایلی چون کرونا و مجازی شدن آموزش، تعطیلی نمایشگاه‌های کتاب و کاغذی شدن قبوض از کسادترین بازارها محسوب می‌شود. اما آنچه قابل‌تأمل است این است که با اتمام کرونا و افزایش تقاضا برای کاغذ، این محصول گران‌تر از قبل هم می‌شود زیرا با تقاضای بالا و کمبود محصول روبه رو خواهیم بود که نتیجه‌اش افزایش بیشتر  نرخ کاغذ خواهد بود.

بسیاری از فعالان این بخش هم بر این باور هستند که با اتمام کرونا و افزایش تقاضا برای کاغذ و کتاب، گرانی کاغذ بیشتر خواهد شد. این‌چنین که این موضوع، شاید در زمان حال به دلیل کاهش مصرف و موجودی بالا نگران‌کننده و مشکل‌ساز نباشد اما با شدت گرفتن مصرف در ماه‌های بعد و سال آینده قطعاً بازار کاغذ، دچار مشکل خواهد شد. زیرا به دلیل افزایش نرخ کاغذ وارداتی و نرخ مواد اولیه‌ای که برای تولید لازم است کمبود این محصول در بازار بیشتر شده و در زمانی که تقاضا بالا می‌رود، کمبود محسوس تر می‌شود.

اما سؤالی که وجود دارد این است چرا کشور ما تا به این میزان به واردات کاغذ و مواد اولیه آن وابسته است که هر نوع نوسانی در شرایط جهانی موجب گرانی این کالا می‌شود؟

برخی معتقدند مشکلاتی مانند تصویب قانون منع برداشت چوب از جنگل‌ها و کمبود مواد اولیه و همچنین اقبال عمومی جامعه به کاغذهای وارداتی‌، شرایط تولید نشدن این محصول در داخل را فراهم آورده است. عده‌ای هم می‌گویند باوجود عدم‌حمایت دولت از این نوع تولید مانند گذشته ،‌ دیگر برای کارخانه‌های داخلی تولید چاپ و تحریر صرفه‌ای دربر ندارد. عده‌ای دیگر از نیاز بالای این کالا به آب و خشکسالی های این سال‌ها در کشور سخن می‌گویند.  

به گفته بابک عابدینی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ، منابع جنگلی و آبی زیادی در کشور وجود ندارد که همه کاغذ تحریر مورد نیاز در داخل تأمین شود؛ بنابراین برای تولید کاغذ تحریر باید مقدار زیادی پالپ به کشور وارد و آب مورد نیاز آن‌ها نیز تأمین شود.

وی اضافه می‌کند: مصرف آب در تولید کاغذ بسیار زیاد است و در مواردی تولید آن توجیه محیط زیستی و اقتصادی ندارد؛ بنابراین بخشی از نیاز کشور در داخل تأمین می‌شود. به‌طورکلی بخشی از مواد سلولزی کاغذی که آب مصرف آب شیرین آن‌ها کمتر است و می‌توان از آب بازیافتی برای تولید آن‌ها استفاده کرد، در داخل قابل تأمین هستند. ازجمله این کالاها کاغذهای بازیافتی مثل مقوای به‌اصطلاح پشت طوسی هستند که اکنون در داخل کشور تولید می‌شوند.

اما نمی‌توان توقع داشت این کاغذها که آب شیرین زیاد در پروسه تولید آن‌ها استفاده می‌شود و نیاز به چوب‌دارند، کامل در داخل تأمین شوند. چراکه توجیه اقتصادی زیادی ندارد که به خاطر آن جنگل‌های موجود خرد شود و آبی که برای مصارف دیگر نیاز است صرف تولید کاغذ تحریر شود. به‌هرحال دلیل هرچه باشد فعلاً بازار کاغذ وابستگی شدیدی به واردات دارد و به دلیل گرانی ، در التهابی جدی قرارگرفته است.

گرانی کاغذ، کدام صنایع را تهدید می‌کند؟

واقعیت آن است قیمت کاغذ که در اواخر سال گذشته از بندی ۳۷۰ هزار تومان به بندی ۶۲۰ هزار تومان افزایش‌یافته بود، در آغاز امسال با یک افزایش ناگهانی به بندی ۶۹۰ هزار تومان رسید. موضوع واضح آنکه صنعت نشر ایران با این گرانی‌ها توان ادامه فعالیت را ندارد. به‌طوری‌که ادامه حیات نشر، نیازمند عرضه کاغذ دولتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی است. بنا به گفته ناشران،گرانی نرخ کاغذ و رکود اقتصادی ناشی از کرونا باعث شده است که در یک سال اخیر، کمتر کتابی به انتشار درآید زیرا باوجود مشکلات فعلی، سرمایه بسیاری از آن‌ها برای انتشار کتاب‌های جدید، بازنگشته است.

در واقع با اوج گرفتن قیمت‌ کاغذ و نگرانی‌های ناشی از این گرانی‌ها، ناشران منتظر فروکش کردن این بحران هستند تا در شرایطی بهتر و باثبات‌تری، فعالیت‌های خود را از سر بگیرند. البته گرانی کاغذ نه‌فقط در ایران بلکه موضوعی است جهانی بنابراین لازمه آنکه ناشران بتوانند باوجوداین قیمت بالای جهانی به فعالیت خود ادامه دهند حمایت‌های دولتی است در غیر این صورت اتفاق تحقق نیابد ناشران باید کسب‌وکارشان را تعطیل کنند.

چاپخانه‌ها حوزه آسیب‌دیده دیگری از رهگذر گرانی کاغذ هستند زیرا با رکود نشر، فعالیت چاپخانه‌داران هم کساد می‌شود. امر مهمی که اگر به آن توجه نشود به‌زودی با تعداد فراوانی از بیکارانی که فعالیتشان مرتبط با این بخش‌ها بوده است روبرو می‌شویم.

دراین‌باره محمدعلی انصاری پور رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران اصفهان در گفتگو با ایراسین می‌گوید: نرخ کاغذ از ابتدای امسال با افزایش زیادی همراه شده است. موضوعی که به دلیل گرانی جهانی این محصول وگرانی دلار اتفاق افتاده است.

وی در رابطه با تأثیر کاهش نرخ ارز نسبت به سال گذشته در قیمت کاغذ اظهار می‌کند: دو علت در شرایط کنونی، کاهش نرخ ارز را برای کاغذ بی‌تأثیر کرده است. نخست آنکه با افت قیمت ارز در ایران، قیمت جهانی کاغذ بالا رفت و دوم آنکه برای تأثیرپذیری کاهش قیمت ارزبر کاغذ، چند ماه لازم است و نه ‌تنها کاغذ بلکه برای هر کالای دیگری، مدت‌ زمانی لازم است که ریزش قیمت ارز را نشان دهد.

به گفته این مسئول، کاغذ محصولی است که برای تامین درصد بالایی از آن وابسته به واردات هستیم. زیرا در بهترین حالت ممکن 20 درصد از کاغذ مورد استفاده کشور در داخل تولید می‌شود و آن هم در شرایطی که موانعی بر سر راه تولیدکننده نباشد.

وی ادامه می‌دهد:  این میزان کاغذ تولیدی هم با مشکل تأمین مواد اولیه مواجه هستند که این مشکل برای حیات صنعت چاپ بسیار تهدید کننده به شمار می آید .درحالی که اگر به صنعت چاپ به عنوان صنعت مادر نگاه شود  و با دیدی استراتژیک به این صنعت، توجه شود ، سیاست‌گذاری لازم برای نجات آن انجام می گیرد. و یکی از سیاست گذاری ها برای حمایت از صنعت چاپ ،بهبود شرایط بازار کاغذ است که از اصلی ترین مواد اولیه مورد نیاز چاپ ، محسوب می شود.

انصاری پور ادامه می دهد: اما به دلیل عدم تخصیص ارز موردنیاز به کاغذ ، بازار این محصول در شرایط نامطلوبی قرارگرفته است که تأثیر مستقیمی بر صنعت چاپ می‌گذارد.

وی یاد آور می شود: البته بسیاری از صنایع وابسته به کاغذ و مقوا هستند و باوجود گرانی و کمبود کاغذ فقط نشر و چاپ با چالش مواجه نمی‌شود بلکه صنایع دارویی، بسته‌بندی، صنایع غذایی و... به این محصول وابستگی داشته و بدون تردید افزایش نرخ کاغذ، در قیمت نهایی آن‌ها مؤثر خواهد بود.