اکوسیستم کسب و کارهای ایرانی هم مانند همه اکوسیستم های تجاری دنیا، با یک فاصله زمانی در حال تغییر است. انتخاب واژه رشد برای این تغییر انتخابی کامل نیست. همواره این تغییرات برای همه کسب و کارها مثبت نخواهد بود. همانطور که پزشکان و وکلا به مرور جای خودشان را به ربات ها و دستیارهای هوشمند دیجیتالی خواهند داد، بسیاری از شغل ها و کسب و کارها نیز در ایران در مرحله رشد، تغییر و یا محو شدن هستند.

چند اتفاق مثبت

به عنوان نمونه از شتاب تغییر و رشد کسب و کارهای ایرانی می توان به شرکت مدو اشاره کرد که مدیرعامل آن از سیستم های مالی ابری استفاده می نماید. مهدی معصومی از اولویتهایش سهولت دسترسی به داده های کسب و کار خودش است. استفاده از ابزارهای مدرن و ایجاد انعطاف پذیری و سهولت در تصمیم گیری و نیز تمرکز بر روی مزیت های رقابتی ویژه به جای مسائل عمومی رمز موفقیت این کسب و کار شده است. نگاره این مقاله در مدرسه ای تدریس می کند که مدیران آموزشی آن مجموعه آموزشی برخلاف گذشته، اصرار دارند که مربی کسب و کار دانش آموزان حضور فیزیکی در مدرسه نداشته باشد تا بتواند خدمات آموزشی بیشتری را با حضور همزمان والد و شاگرد ارائه کند. شرکت پتونیا آموزش های اپراتوری سامانه های خود را برای کارشناسان سراسر کشور به صورت آنلاین برگزار می نماید و صرفه جویی در زمان و هزینه مزیت تصمیم گیری های مدیران پتونیا هست. مدیرعامل موسسه سه نقطه برتر، محمد فرخ روز بستر تمامی مصاحبه های آموزش  آن موسسه را از طریق ویدئو کنفرانس انتخاب کرده است و به همین سبب به مخاطبان بسیاری از خارج کشور سرویس ارائه می دهد. بسیاری از شرکتها را می توان نام برد که علاقه مندند تا از پرسنل فریلنسر استفاده کنند و فریلنسرها هم روز به روز در حال افزایش هستند.

چند اتفاق منفی

نیازها در آینده کسب و کارها با سرعت زیادی تغییر می کنند. برخی از کسب و کارها در اکوسیستم کلان تجاری موجود در حال محو شدن هستند. شرکت های پخش (B2B) در حال حذف هستند. چاپخانه های افست در صورتی که استراتژی راه اندازی خط تولید بسته بندی را انتخاب نکرده باشند به زودی توسط مجتمع های چاپ حذف شده و یا تحت استثمار آن ها درخواهند آمد. به این مرحله نزدیک شده ایم که کسب و کارهایی که از طریق موبایل قابل دسترسی نیستند گویا اصلا وجود ندارند. با سرعت انتشار رایگان در فضای مجازی تولید آلبوم موسیقی تقریبا به انتهای عمر خود رسیده است و استراتژی های درآمد زایی خوانندگان به برگزاری کنسرت تغییر کرده است. صنعت بیمه در حال آنلاین شدن به صورت کامل است و دیگر شاهد راه اندازی نمایندگی های بیمه برای درآمدزایی نخواهیم بود. شعب بانک فیزیکی با حضور بانک های نئو در ایران ماهیت اقتصادی بودن خود را از دست خواهند داد و موارد بسیاری که هنوز متوجه اثرگذاری آن نشده ایم.

کامیار اسماعیلی، صنعتگر و عضو هیئت مدیره شرکت خدماتی شهرک صنعتی عباس آباد که یکی از فعال ترین شهرک های صنعتی کشور است، مدل‌های جدیدی برای راهبری شهرک‌های صنعتی ارائه می دهد و معتقد است که بازمهندسی و بهبود مدیریت در بنگاه های صنعتی و حتی با نگاه کلان تر، در سطح شهرک های صنعتی یک ضرورت غیر قابل اجتناب است. پارادایم های سنتی مدیریت در بنگاه‌ها و شهرک‌های صنعتی دیگر پاسخگوی اقتصاد مدرن نیستند.

پیمان پویانژاد، مشاور و مدرس پرسنال برندینگ نیز معتقد است که در دنیای امروز هر فردی برای رشد حرفه‌ای، خود را بایستی به مثابه یک برند ببیند و توجه بیشتری به برند شخصی خود داشته باشد و در غیر این صورت تاثیرگذاری قابل توجهی در مراودات اقتصادی نخواهد داشت.

برای بقا و حتی رشد نمایی، بسیاری از کسب و کارها محصول، ماهیت و یا رفتار خود را تغییر داده اند. دیگر فضای فیزیکی، تولیدی و یا انبار بزرگ تر به عنوان مزیت رقابتی استراتژیک ویژه محسوب نمی شود. گاها بسیاری از سایت ها و صفحات اینستاگرامی که تا سالهای پیش وجود نداشته اند، درآمدی بیش از موسسات آموزشی و یا فروشگاه های باسابقه دارند و این تغییر یک "تهدید فرصت" محسوب می شود. رخدادی که اگر هوشمندانه به آن توجه شود یک فرصت است و اگر مالک یا مدیر کسب  و کار بی توجه از کنار آن عبور نماید به حذف کسب و کار در دایره رقابت منجر خواهد شد.

سوال کلیدی این است که  مدل‌های آینده کسب و کارهای ایرانی چگونه خواهد بود و چگونه می توان تجارب بیشتری از مدیران کسب و کارهای موفق ایرانی برای ترسیم شفاف تر آینده به دست آورد. هوشمند شدن تصمیمات، دیجیتالیزه شدن همه چیز، جریان اطلاعات و فرصت ها، شبکه های اجتماعی و جلب توجه مخاطب در میان همه آلودگی های بصری و شلوغی ها، پرسشگری، تعامل و اشتراک گذاری در آینده ای نزدیک اکوسیستم های تجاری را تغییر داده است.  

بازیگردان آینده کیست؟

قانونگذاری، حمایت و جهت دهی سرمایه های بزرگ برای ایجاد هلدینگ ها و سوپر اپلیکیشن ها تاثیر بسیاری بر روی آینده خواهد گذاشت اما در سطح کسب و کارهای کوچک و متوسط، تعاملات تجاری، تصمیمات درون سازمانی و تعاملات انسانی چه تاثیری خواهد گذاشت؟ تعامل بیشتر فعالان کسب و کار و اقتصاد با یکدیگر، تصویر و کار راهه ای شفاف در این مسیر ایجاد می کند اما در اصل بازیگردانان اصلی آینده نزدیک کسب و کارها مدیران منعطف، هشیار و هوشمندی هستند که اشرافی کامل به جریان تغییرات و تحولات استارتاپی دارند و سوار بر موج، به درآمدزایی بیشتر و ارزش آفرینی کسب و کار خود می پردازند.

محمد ثنایی | مشاور کسب و کار