به گزارش خبرنگار ایراسین، افزایش تعداد چک‌های برگشتی و به دنبال آن کاهش اعتبار چک به عنوان یک سند مالی در جامعه چند سالی بود که مورد توجه کارشناسان، بانک مرکزی و فعالان اقتصادی قرار گرفته بود.

همین کاهش اعتبار نیز باعث شده بود تا سهم چک در معاملات به مرور کاهش یافته و به حداقل برسد. بر اساس آخرین آمار موجود در فروردین ماه سال جاری، بیش از ۴۷۱ هزار فقره چک برگشت خورده است. در کل نیز ۵.۲ میلیون فقره چک به ارزشی بیش از ۱۸۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان مبادله شده است که از نظر تعداد و مبلغ ۲۶ و ۳۸.۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

در همین راستا بانک مرکزی علاوه بر اقدمات قبلی خود نظیر انتشار چک‌های صیادی رمزدار برای افزایش اعتبار چک در جامعه، در جدیدترین اقدام خود اعلام کرده است که اگر چک صادر توسط یک شخص برگشت بخورد، وجوه حساب‌های بانکی مربوط به صادرکننده چک برگشتی در بانک‌های مختلف به اندازه مبلغ چک برگشتی مسدود خواهد شد.

حساب صادرکننده چک برگشتی چگونه مسدود می‌شود؟

مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، در خصوص جزئیات مسدودسازی وجوه حساب‌های بانکی مربوط به صادرکننده چک برگشتی روز گذشته اظهار کرد: تا به امروز اگر چک فردی برگشت می‌خورد، اگر وجوهی در همان بانک داشت از آن وجوه برای پاس کردن چک استفاده می‌شد اما این موضوع به همه بانک‌ها تسری پیدا می‌کند.

وی افزود: نحوه مسدود شدن وجوه در حساب‌های فرد هم به‌این‌ترتیب است که از حساب‌های با مانده موجودی بالاتر شروع می‌شود و به‌تدریج پایین می‌آید تا جایی که مبلغ کسری چک برگشتی را بتواند پوشش دهد، تا همان رقم مسدود می‌شود و خود حساب در اینجا مسدود نخواهد شد بلکه مبلغ مانده‌ای که در حساب وجود دارد، مسدود می‌شود.

محرمیان تأکید کرد: حد نهایی هم همان مبلغ چک برگشتی است. در این فرآیند از برگشت خوردن چک جلوگیری نمی‌شود بلکه وجوهی که فرد در همه بانک‌ها دارد به‌اندازه مبلغ آن چک برگشتی مسدود خواهد شد. یعنی فرض کنید که شخصی بخشی از مبلغ چک را در حساب خود دارد، خب طبیعتاً آن میزان مبلغ در نظر گرفته و پاس می‌شود و بقیه مبلغ، یعنی آن مانده و کسری چک برگشتی در کلیه بانک‌ها، به میزان آن مبلغ مسدود خواهد شد.

تعداد چک‌های برگشتی بالا است

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی افزود: بعد از این، فرآیندِ مربوط به مراجعه فرد ذی‌نفع به قوه قضاییه و سایر مواردی که باید انجام می‌شد، طی خواهد شد. مبالغ طی دستوری که توسط قوه قضاییه صادر و برداشت می‌شود؛ بعدازاینکه رضایت فرد ذینفع چک حاصل شد، طبیعتاً وجوه مسدود شده هم آزاد خواهد شد.

محرمیان تأکید کرد: بنابراین از فردا به‌تدریج با هماهنگی‌های خیلی خوبی که با اعضای کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی داشتیم، این کار شروع و عملیاتی خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه این اقدام گام مهمی در کاهش چک‌های برگشتی خواهد بود، اظهار کرد: هم‌وطنان عزیز توجه دارند که با این کار، یک مقدار تبعات مربوط به برگشت خوردن چک‌ها افزایش پیدا خواهد کرد و در نتیجه، نهایت دقت را خواهند داشت تا چک‌ها کمتر برگشت بخورند.

معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در پایان خاطرنشان کرد: موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که در حال حاضر چند ده هزار چک برگشتی روزانه در کشور داریم که عدد بالایی است. فکر می‌کنیم با اجرایی شدن این بخش از قانون، طبیعتاً این آمار کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت. کما اینکه با عملیاتی شدن چک‌های بنفش صیادی و ثبت آن‌ها و مواردی که تا حالا اجرایی شده است، توانسته‌ایم میزان برگشت خوردن چک‌ها را از حدود ۱۰ درصد برای چک‌های قدیمی به کمتر از ۷ درصد (حدود ۶.۵ درصد) برای چک‌های صیادی برسانیم.

قانون جدید چک عامل کاهش چک‌های برگشتی

حسن شجاعی، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، پیشتر اظهار کرده بود: دلیل کاهش حجم چک‌های برگشتی، اجرای قانون جدید چک است. هر چند در حال حاضر نیز نواقصی در اجرای این قانون وجود دارد، اما به دلیل اینکه چک‌های جدید در سامانه صیاد ثبت می‌شوند و امکان استعلام سوابق صادرکننده وجود دارد، مردم احتیاط بیشتری در دریافت چک‌ها دارند به همین دلیل آمار چک‌های برگشتی جدید کاهش پیدا کرده است.

محمد نوری، پژوهشگر حقوق اقتصادی، نیز معتقد است: مسدودسازی وجوه حساب صادرکنندگان چک برگشتی، موجب کاهش انگیزه بدحسابی و صدور چک بلامحل می‌شود.

وی گفت: این تکلیف به‌موجب بند (ب) ماده ۵۵ قانون جدید چک که در سال ۹۷ تصویب شد، اجرا شده است.

این پژوهشگر حقوقی گفت: با اجرای طرح مسدودسازی حساب فردی که چک برگشتی داشته باشد، گواهی‌نامه عدم پرداخت توسط بانک صادر و کسری مبلغ درج می‌شود و پس از گذشت ۲۴ ساعت به میزان وجه چک به‌صورت سیستمی از حساب فرد مسدود می‌شود.

تقابل قانون جدید چک با بدحسابی

نوری افزود: مبلغ مسدودی تا زمان رفع سوءاثر مسدود باقی می‌ماند و فایده آن این است که افراد و شرکت‌هایی که فعالیت اقتصادی دارند و بدحسابی می‌کنند و در مقابل افراد رفتارهای مالی مختلفی دارند و یا اینکه به دلیل خصومت شخصی مبلغ چک فرد یا شرکت را تامین نمی‌کنند؛ مقابله می‌کند.

وی گفت: قرار نیست با اجرای این طرح حساب افراد مسدود شود، بلکه موجودی حساب به میزان چک برگشتی یعنی یک برابر مبلغ چک، از حساب‌های فرد صادرکننده آن توقیف می‌شود.

این پژوهشگر حقوق در ادامه گفت‌وگوی خود با ایرنا تاکید کرد: واریز پول به حسابی که بخشی از آن به دلیل چک برگشتی مسدود شده، بلامانع و مازاد مسدودی قابل برداشت است و در قانون تاکید شده وجوه باید مسدود شود نه حساب.

حساب بانکی افراد منفی می‌شود؟

نوری تصریح کرد: با اجرای قانون مسدودسازی وجوه حساب بانکی صادرکنندگان چک برگشتی، اگر در لحظه برگشت هیچ پولی در حساب بانکی فرد نبود، منطقاً باید حساب منفی شود و اگر فرد در روزهای آینده پولی به‌حساب واریز کرد، بلافاصله مبلغ مسدود شود.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: با این طرح، انگیزه بدحسابی مشخص می‌شود و سپس موجب نظم در گزارش اعتبارسنجی خواهد شد؛ زیرا گزارش‌های اعتبارسنجی بر اساس رفتار مردم در بازپرداخت تسهیلات و تامین مبلغ چک‌های صادرشده توسط فرد می‌شود. در صورت بدحسابی هم پول فرد مسدود و شاخص منفی در اعتبارسنجی فرد در نظر گرفته می‌شود.