به گزارش ایراسین به نقل از ایسنا، یکی از مقوله‌های تاثیرگذار بر وضعیت اقتصادی کشورها در حال حاضر وضعیت همه‌گیری کروناست. این مساله اگرچه در ظاهر خود را با مقوله‌های بهداشتی نشان می‌دهد اما با افزایش همه‌گیری تاثیر خود را بر مقوله‌های اقتصادی نشان خواهد داد.

محققان در پژوهشی با عنوان «بررسی تاب‌آوری اقتصادی در صنایع کوچک و متوسط ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا» آورده‌اند وضعیت ایران نسبت به کشورهای دیگر قدری متفاوت بود زیرا این کشور در روزهای پایانی سال قرار داشت و وضعیت بحرانی‌تر شده بود. براساس این پژوهش از زمان ورود کرونا به ایران بخش‌های مختلف جامعه نسبت به آن واکنش نشان دادند. در روزهای ابتدایی بخش آموزش کشور به دلیل جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری تعطیل و به تدریج بخش‌های مختلف نیز به تعطیلی کشیده شده است.

این پژوهش توسط سید امین منصوری، استادیار گروه اقتصاد دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی و حسن فرازمند استاد اقتصاد و سید مرتضی افقه، دانشیار اقتصاد دانشگاه شهید چمران، انجام شده که نشان می‌دهد مقامات ایران به دلیل موج عظیم سفرها و تجارتی که پیش رو داشتند، محدودیت‌های شدیدی را نیز اعمال کردند.

در روزهای پایانی سال بخش زیادی از تجارت کشور محدود و شرکت‌های مسافربری و هتل‌ها نیز محدودیت زیادی را اعمال کردند. بررسی این موضوع که شیوع ویروس کرونا چه تاثیری بر فعالیت اقتصادی بنگاه‌ها و صنایع گذاشته است، با پیچیدگی‌ها و چالش‌هایی روبه‌رو است. این پیچیدگی از یک طرف ناشی از تنوع در فعالیت بنگاه‌های اقتصادی و تفاوت اثرگذاری آن بر هر یک از این بنگاه‌هاست و از طرف دیگر از آنجا که هر یک از این بنگاه‌ها با شبکه وسیعی از مشتریان، عرضه‌کنندگان و نهادهای دولتی در ارتباط است و از آن تاثیر می‌پذیرد، تاثیرپذیری هر یک از اجزای این شبکه از شیوع ویروس می‌تواند بر بنگاه مورد مطالعه نیز اثری متفاوت داشته باشد.

تاثیرات عمیق کرونا بر اقتصاد و صنایع تولیدی در خوشبینانه‌ترین حالت یک تا سه سال باقی می‌ماند. پیچیدگی و امکان خطا در این دوران به حدی سهمگین است که واژه‌ای به نام کرونای صنعتی در حال شکل‌گیری است. منظور از این واژه تاثیرگذاری عمیق فضای ناشناخته جدید بر کسب و کارها و تضعیف و حتی مرگ بسیاری از بزرگان و مجموعه‌هایی است که خود را با این محیط یک تا سه ساله وفق نداده باشند.

مقوله تاب‌آوری در مفهوم شرکتی یعنی توانایی و مقاومت در برابر بحران و آشفتگی‌هاست. این مفهوم به کسب و کارها کمک می‌کند تا در هر شرایطی بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. کرونا و کسب و کار در حال حاضر به چالشی برای کل جوامع تبدیل شده است، به گونه‌ای که تمام مشاغل فیزیکی را با رکود مواجه ساخته است.

مبارزه و شکست دادن این ویروس از مهم‌ترین اقدام هر کشور است و هر فردی به اندازه توان خود باید با انجام دادن اقداماتی سهمی در این مبارزه داشته باشد. بسیاری از کسب و کارها و صنایع با مشکلات فراوانی روبه‌رو شده‌اند و فروش‌شان به حداقل رسیده است. همه شرکت‌ها و صنایع چه تاثیر پذیرندگان مثبت و چه تاثیر پذیرندگان منفی باید در این دوره یکسری استراتژی و راه‌ حل‌هایی برای استفاده از موقعیت پیش آمده یا کاستن از تبعات منفی آن پیاده کنند.

با تمرکز بر استراتژی‌های تاب‌آوری کسب و کارها و صنایع در شرایط بحران شاید بتوان تا حدی ضرر و زیان‌های حاصل بر سایه کرونا بر صنایع را جبران کرد. در حال حاضر مهم‌ترین چالش در زمینه کرونا مساله همه‌گیر بودن اثر این بیماری بر اقتصاد است. این بحران اگرچه در ابتدا بهداشتی و زیرساختی تلقی می‌شود اما جنبه اقتصادی آن نیز حائز اهمیت است.

در کشورها و مناطقی که بیماری به مرز بحرانی نرسد، معمولا بیماری کنترل شده ارزیابی می‌شود و اثرات اقتصادی آن سنگین نخواهد بود اما اگر بیماری به مرز شیوع و به اپیدمی تبدیل برسد، به دلیل ضروری بودن سلامت هزینه‌های تولید افزایش یافته و تولید نکردن از تولید کردن با صرفه‌تر خواهد شد و علاوه بر اثرات بهداشتی اثرات اقتصادی نیز بر جا می‌گذارد.

در خانواده‌های آسیب‌پذیر مرگ سرپرست خانوار درآمد از دست رفته ناشی از بیکاری موجب کاهش تقاضای این نوع از گروه‌های جامعه می‌شود. این احتمال وجود دارد که در خانوارهای با درآمد متوسط از دست رفتن سرمایه و پس‌انداز به دلیل افزایش هزینه‌های حوزه سلامت، بهداشت و درمان و یا بیماری‌های روانی خانوار صورت پذیرد. به علاوه انتظار می‌رود تاثیر این بیماری در مشاغل متفاوت یکسان نباشد.

برآوردهای ذهنی اولیه در پرتو وضعیت عمومی اقتصاد مردم این احتمال را افزایش می‌دهد که در حوزه‌های گردشگری، حمل و نقل، خودرو، بازارهای مالی، آموزش و... بیشترین تاثیر منفی را به ترتیب از کرونا ببینند و در حوزه‌های کشاورزی، تجارت الکترونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مراقبت‌های بهداشتی، صنایع غذایی و خدمات درمانی شاهد اثر مثبت باشیم.

پنج مولفه تاب‌آوری شامل استحکام، افزونگی، پرتدبیری، پاسخ دهندگی و خود بازیابی است. استحکام به توانایی جذب و تاب‌آوردن در مقابل آشفتگی‌ها و بحران‌ها اشاره دارد. افزونگی داشتن ظرفیت اضافی و دستگاه‌های پشتیبانی است که در صورت بروز آشفتگی‌ها امکان حفظ کارکردهای محوری را می‌دهد.

پیش‌فرض مولفه افزونگی این است که اگر زیرساخت‌ها و نهادهای حساس یک کشور به گونه‌ای طراحی شود که برای دستیابی به اهداف و مقاصد برخوردار از طیفی از روش‌ها، سیاست‌ها، راهبردها و خدمات همپوشان باشد، احتمال فروپاشی کشور در شرایط تنش یا از کار افتادگی برخی زیرساخت‌ها کاهش می‌یابد.

پرتدبیری به معنای توان سازگاری با بحران، انعطاف در پاسخ‌دهی و در صورت امکان تبدیل پیامدهای منفی به پیامدهای مثبت است. پیش‌فرض پرتدبیری انعکاس‌دهنده این مفهوم است که چنانچه نهادها و سیستم حکمرانی به چالش کشیده شوند، امکان سازماندهی خودجوش در درون سیستم وجود دارد.

پاسخ‌دهندگی به مفهوم توانایی بسیج سریع نیروها در برابر بحران‌هاست. بازیابی یعنی توانایی کسب مجدد درجه‌ای از وضعیت نرمال پس از یک بحران یا حادثه از جمله توانایی سیستم برای تاب‌آوری و انطباق‌پذیری و نیز تکامل تدریجی برای تعامل با محیط جدید.

این پژوهش در مجله اقتصاد با ثبات و توسعه پایدار در سال ۱۴۰۰ منتشر شده است.