به گزارش ایراسین؛ گنبد مسجد جامع عباسی یکی از آثار به‌یادگارمانده از عهد صفوی است که به‌واسطه ویژگی‌های خاص و متفاوت خود، به ثبت جهانی رسیده است. این گنبد در طول حدود یک قرن پیش به‌منظور حفظ و حراست از این اثر ارزشمند تاریخی و فرهنگی بارها مورد مرمت و به‌سازی قرار گرفت،

اما در آخرین روند انجام مرمت که بیش از ۱۱ سال از وجود داربست‌های فلزی بر بدنه فیروزه‌ای آن می‌گذشت، سرانجام با حضور مدیرکل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در حدود ۴ ماه گذشته نسبت به بازگشایی داربست‌های این هنر به‌یادماندنی عصر صفوی اقدام شد.

این در حالی بود که پس از برچیده شدن بخشی از داربست‌هایی که بیش از ۱۱ سال روی گنبد این بنا نصب شده بود، ایرادهایی در مرمت پدیدار شد. گنبد با کژی، فرورفتگی و انحنا و ناهمواری‌هایی به‌ویژه در رأس و همچنین تفاوت رنگ در کاشی و نقش، مواجه است؛ طوری که برخی مرمتگران آن را یک "فاجعه مرمتی" دانسته‌اند.

در همین راستا مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرنگی اصفهان در یک گفت‌وگوی رادیویی به بررسی جوانب و ابعاد موضوع مرمت آثار باستانی و به‌صورت مشخص گنبد مساجد موجود در میدان نقش‌جهان که در آخرین مرتبه مرمت این دو گنبد با حاشیه‌های زیادی همراه شد، پرداختند.

طغیانی با تأکید بر اینکه که پروسه مرمت بسیاری از آثار تاریخی دچار ضعف‌هایی است که به بدتر شدن وضعیت ابنیه می‌انجامد، گفت: علی‌رغم اینکه بیش از حدود ۱۰ سال است که فرآیند مرمت گنبد مسجدهای امام(ره) و شیخ لطف‌الله آغاز شده است و این موضوع در عین وجود افت‌وخیز و فرازونشیب‌هایی، حرکت رو به جلویی داشته است، اما متأسفانه وقتی موضوع از بعد تخصصی مورد بررسی و کارشناسی قرار می‌گیرد، درمی‌یابیم که فرآیند مرمت بعضاً با معیارهای علمی منطبق نبوده و همین امر موجب بروز خسارات بسیار زیاد شده است.

وی با بیان این موضوع که "قاعدتاً میراث تاریخی و فرهنگی بزرگی مثل مساجد امام و شیخ لطف‌الله یک سرمایه بزرگ فرهنگی است که از نسل‌های قبلی به ما ارث رسیده است"، اضافه کرد: با توجه به این امر اصولاً نباید مرمت این ابنیه مهم بر اساس فرآیندی غلط و ناقص پیش برود ولی عملاً به‌نظر می‌رسد در خصوص این فرآیند دچار مشکل هستیم.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نبود فرآیند و نظارت صحیح درست و علمی را موجب ایجاد خدشه و مشکل در امر مرمت خواند و تصریح کرد: ما در مرحله نظارت بر نحوه فرآیند انجام مرمت دچار مشکل و سردرگمی هستیم؛ چراکه به‌صورت مثال مشخص نیست که اساساً باید در جریان مرمت گنبد، کاشی‌ها نیز مرمت و اصلاح شوند یا اینکه صرفاً سازه کلی دچار مشکل است.

طغیانی راه‌حل رفع این نواقص در فرآیند مرمت را تشکیل شورایی تخصصی عنوان کرد که باید متشکل از اعضایی باشد که به هیچ عنوان ذی‌نفع در امر مرمت و به‌سازی نباشند اما در عین حال متخصص و زبده باشند.

وی همچنین توضیح داد: در صورت تحقق این امر با توجه به اینکه اعضای این شورا از نام‌آوران این عرصه خواهند بود، قاعدتاً این شورا قادر خواهد بود بر مراحل طرح اولیه و نحوه اجرا و کیفیت نظارت کند و در نتیجه خروجی کار از هر حیث قابل دفاع خواهد بود.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه "در کشور با ضعف نظارتی مواجه نیستیم"، اظهار کرد: علی‌رغم این مسئله حاصل کار نشان‌دهنده وجود مشکلی و قصوری در امر نظارت دقیق و صحیح بر چگونگی انجام مرمت و به‌سازی همسو با مؤلفه‌های علمی و معماری منطبق با اصول ساخت گنبد است.

کمبود بودجه اختصاصی باعث ایجاد فاجعه در مرمت گنبد مسجد امام شد

علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان نیز در ادامه این برنامه با اشاره به ثبت میدان نقش‌جهان در فهرست جهانی یونسکو و اهمیت تاریخی و فرهنگی این دو گنبد از حیث قرارگیری در این میدان گفت: در طول یک قرن گذشته اتفاقات مختلفی در زمینه معماری گنبد اصلی مساجد شیخ لطف‌الله و امام صورت گرفته است و بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند.

وی همچنین ادامه داد: با انجام بررسی لازم در خصوص اقدامات صورت‌گرفته متوجه می‌شویم که بخش عمده‌ای از مرمت‌های صورت‌گرفته مبتنی بر نگاه و سلیقه‌ شخصی بوده است و فاصله بسیاری با شاخصه‌های علمی، تخصصی و کارشناسی داشته است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان در ادامه تأکید کرد: در جریان کلی فرآیند مرمت آثار باستانی شاهد وقوع بعضاً اتفاقات غلطی هستیم که ریشه آن در حقیقت نشئت‌گرفته از اشتباه یا قصور پیمانکار نیست؛ بلکه علت اصلی در شیوه و نحوه اختصاص بودجه به این آثار نفیس است که متأسفانه باید اذعان کنیم به هیچ عنوان بودجه اختصاصی خصوصاً به بناهای نفیس مکفی نبوده است.

ایزدی با تذکر اینکه مسجد امام یک بنای تاریخی منحصربه‌فرد است و بر همین اساس قاعدتاً باید نوع نگاه به آن در عملیات مرمت و به‌سازی نیز خاص و منحصر به‌فرد باشد، تصریح کرد: نوع تخصیص بودجه برای تعمیر گنبد این بنا اصولاً باید متفاوت‌تر از بنایی معمولی در دوره قاجار یا پهلوی باشد تا بتوانیم با همین تغییر نگاه نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کنیم.

مطابق با صحبت‌های این مقام مسئول، تخصیص اعتبارات برای آثار جهانی باید بر مبنایی متفاوت و ویژه‌ نسبت به آثار دیگر انجام شود تا شاهد ایجاد اتفاقات این‌چنینی در راستای به‌سازی و مرمت این آثار نباشیم و در حقیقت بتوانیم با فراغ‌بال بیشتر و انجام اقدامات علمی و اصولی از وقوع چنین ناکارآمدی‌ها جلوگیری به‌عمل آوریم.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان در پایان صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: برای حصول نتایج مطلوب و مهم در این راستا الزاماً نیازمند تشکیل یک شورا هستیم تا خروجی تصمیمات و اقدامات این شورا با نظارت کارآمد بر شیوه و نحوه اجرای مطالعات، کاربردی باشد و از این طریق بتوانیم با ارتقای شاخص‌های معماری در عملیات مرمت، آثار تاریخی و ابنیه فرهنگی و باستانی را بهتر حفاظت و حراست کنیم.