به گزارش ایراسین، در این زمینه گفت‌وگویی با فریال مستوفی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران داشتیم که در ادامه می‌خوانیم

• چرا اینستکس هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده است؟

بطور کلی این سازوکار مالی اولین بار است که در جهان تعریف شده و بکار گرفته می‌شود و از آنجا که هیچ تجربه مشابهی در این بخش دیده نشده قطعا زمان بیشتری لازم داشته و باید منتظر باشیم که آینده نتایج را مشخص کند. نکته اینجاست که امروز اقتصاد در سطح بین المللی آنچنان پیچیدگی‌هایی دارد که برای پاسخ گفتن به آنها نمی‌توانیم انتظار بالایی از اینستکس داشته باشیم چون ایجاد سازوکار نوین مالی برای نقل‌ و انتقالات پولی که با مکانیزم‌هایی پیش‌تر تعبیه شده است با اینستکس هیچ‌ وجه اشتراک و تشابهی ندارد، زیرا پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و در مرحله عملیاتی شدن چندان آسان نیست.

• غیراز پیچیدگی‌های مطرح شده آیا مشکل دیگری در زمینه اجرایی شدن اینستکس وجود دارد؟

بله؛ شاید بتوانیم بگوییم چالش اصلی دیگر که فعال شدن این سازوکار مالی را تحت تاثیر خود قرار داده، پذیرفتن ریسک تجارت با ایران توسط شرکت‌های بزرگ اروپایی است که به دلیل ترس از جریمه‌های آمریکا یا از دست دادن بازار خود در این کشور، صورت نمی‌پذیرد. بنابراین باید پذیرفت که مراودات اینستکس با ایران در سطح شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی که مراوده خاصی با آمریکا ندارند، انجام‌پذیر خواهد بود. موضوع دیگری که برای عملیاتی شدن اینستکس لازم است، تطبیق ایران با استانداردهای بین‌المللی است. بنابراین مصوب کردن FATF و پالرمو اقداماتی است که باید برای اجرای موثر اینستکس در نظر گرفته شود.

• با این شرایط آیا می‌توانیم امتیاز مثبتی هم از اینستکس برای کشورمان درنظر داشته باشیم؟

اگر بگوییم امتیازات اندک شاید صحیح‌تر باشد؛ بنابراین اینستکس به‌رغم تمام چالش‌هایی که به خود دیده ظرفیت‌هایی نیز دارد که در صورت حفظ فشار ایران بر اروپا می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. البته منظور حفظ فشار از سوی ایران برخورد منطقی با اروپا درباره کارشکنی‌هایی است که انجام داده‌اند.

• در این زمینه مثالی هم دارید؟

برای مثال، ایران باید از اینستکس بخواهد تا برای تسهیل معاملاتی که در بستر اینستکس انجام خواهد پذیرفت، یک بانک اروپایی مشخص کند و یک خط اعتباری به اینستکس تخصیص یابد. همچنین باید لیست کالاهای قابل خرید در اینستکس بر اساس یک معیار کاملا روشن تدوین شود.

 * بنظر شما تجار ایرانی چه انتظاری از اینستکس دارند؟

اصولا تجار ایرانی انتظار دارند این سازوکار مالی بتواند زمینه‌هایی که آمریکا مشکلاتی ایجاد کرده برطرف شود. به این ترتیب، مراودات تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا و مشخصا آنچه را که در برجام مورد توجه بوده و بخش مهمی از آن به خاطر تحریم‌های آمریکا تحت تاثیر قرار گرفته، عملیاتی شود.

• آیا واقعا اروپا تنها به دنبال وقت‌کشی برای حفظ ایران در برجام است؟

بله؛ اصولا با استفاده از این شرایط اروپایی‌ها به دنبال نگهداشتن ایران در معاده برجام هستند، اما نکته اینجاست که ایران حتی اگر در این معاده باقی بماند هیچ تضمینی برای اجرایی شدن اینستکس نیست. همان‌گونه که قبلا ذکر شد، شرکت‌های اروپایی که از طریق اینستکس با ایران مراوده خواهند داشت، شرکت‌های کوچکی خواهند بود که حتی این شرکت‌ها برای تجارت با ایران به حمایت دولت‌شان نیاز دارند و شرکت‌های بزرگ اروپایی نیز به دلیل حجم مبادلات گسترده با آمریکا و ترس از جریمه‌های آمریکا با ایران کار نخواهند کرد. بنابراین این سازو کار با انتظارات تجار ایرانی ایران فاصله قابل توجهی دارد و اینجاست که ایران باید براساس منافع خود عمل کرده و به درستی تصمیم‌گیری کند. باید توجه داشت که اینستکس به چند دلیل نمی‌تواند به اقتصاد ایران که درگیر چالش‌های جدی است، کمک چندانی کند.

• دلیل چیست؟

اول اینکه اینستکس کالاهایی که تحت تحریم آمریکا هستند را پوشش نمی‌دهد؛ نفت و فرآورده‌های نفتی که با اختلاف فاحش نسبت به سایر کالاها مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به اروپا محسوب بوده‌اند نیز اکنون در فهرست کالاهای تحریمی قرار دارند. بنابراین ایران باید پافشاری کند که اینستکس به جز اقلام بشردوستانه اقلام دیگر را نیز پوشش دهد و مکانیزمی باشد که امکان تجارت همه کالاهای مجاز طبق برجام فراهم شود و این انتظاری است که تجار ایرانی از اینستکس دارند.

• اینستکس نفت دربرابر غذا است؟

اجازه دهید شفاف بگویم اینستکس نفت در برابر غذا نیست، چون فعلا نفتی در آن فروخته نمی‌شود که پولش به غذا یا چیز دیگر تبدیل شود. اگر نفت و فرآورده‌های نفتی را از اینستکس حذف کنیم، این سازوکار مالی حتی در مقایسه با برنامه نفت در برابر غذا -که سازمان ملل در سال ۱۹۹۵ برای عراق راه‌اندازی کرد- نیز به مراتب محدودتر خواهد بود.  بنابراین تحریم‌های فعلی را باید متفاوت از ماهیت برنامه «نفت در برابر غذا» دانست. اینستکس تنها درباره کالاهای بشردوستانه قابلیت اجرایی شدن دارد.

• بنابراین اصول حجم بالایی مبادلات از این طریق صورت نخواهد گرفت؟

بله دقیقا نباید انتظار داشته باشیم حجم مبادلات بالایی انجام شود. مراودات در حد میلیون دلار خواهد بود. در این بین می‌توان شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی را به استفاده از مکانیزم اینستکس ترغیب کرد. زیرا شرکت‌های کوچک اروپایی که حجم بالایی از مبادله را با آمریکا ندارند، از اینستکس برای تجارت با ایران استقبال می‌کنند، درحالی‌که شرکت‌های بزرگ به دلیل رابطه با آمریکا، برای تجارت با ایران ریسک نخواهند کرد.

• آیا زمان می‌تواند امتیازات مثبتی از اینستکس برای اقتصاد کشورمان ایجاد کند؟

در این شرایط اصولا نباید عجله کنیم بلکه گذشت زمان می‌تواند عاملی در افزایش اعتماد میان طرفین باشد و هرچه شرکت‌های کوچک‌ اروپایی بیشتر با ایران ارتباط برقرار کنند می‌توانیم جزو امتیازات اینستکس بدانیم اما فراموش نکنیم این شیوه منافع بلند مدتی برای اقتصاد کشورمان ایجاد نمی‌کند که بیش از اندازه برای آن برنامه‌ریزی کنیم.