به گزارش ایراسین؛ مطالعات نشان می‌دهد در کشورمان نزدیک به 2300 گونه انواع گیاه وجود دارد که هریک از آنها دارای یکی از انواع خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی یا بهداشتی هستند، خاصیتی که اگر بتوانیم به درستی برای آن برنامه‌ریزی کنیم نه تنها اشتغال مناسبی خواهیم داشت بلکه ارزآوری بالایی در اقتصاد تجربه می‌کنیم.

براساس آمارهای رسمی سهم ایران از تجارت گیاهان دارویی دهکده جهانی در سال 2018 میلادی رقمی حدود 450 میلیون دلار بوده است درحالی که کل تجارت یاد شده در جهان چیزی حدود 124 میلیارد دلار برآورد شده است. بررسی آماری در این بخش نشان می‌دهد که ایران علی‌رغم پتانسیل بسیار بالایی که در تولید انواع گیاهان دارویی دارد نتوانسته آنطور که شایسته است جایگاهی در بازار بین المللی این گیاهان برای خود دست و پا کند.

نکته‌ای که بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند درصورتی که بتوانیم برای این منظور برنامه‌ریزی کنیم می‌توانیم سهم بیشتری از این بازار را به نام ایران اسلامی خود ثبت کرده و ارزش افزوده بالاتری از تولیدات خود داشته باشیم.

این گروه معتقدند با توجه به شیوه‌های صادراتی این محصولات نشان می‌دهد که تنها 10 درصد از کل صادرات ایران به صورت عصاره یا اسانس صورت می‌گیرد درحالی که همه می‌دانیم ارزش افزوده این بخش بسیار بالاتر از سهم 90 درصد صادرات خام و فله محصولات است.

در همین حال کارشناسان اظهار می‌کنند با درنظر گرفتن بازار گسترده تقاضا برای گیاهان دارویی با کیفیت ایران فرصتی مناسب در اختیار داریم تا بتوانیم سهم بازار این نوع از محصولات بخش کشاورزی کشورمان را در بازارهای آلمان، آمریکا، چین، ایتالیا، اسپانیا، هند، روسیه، ژاپن، عراق، امارات متحده عربی، اوکراین، جمهوری آذربایجان، ترکیه، عمان، قطر و مالزی را گسترش دهیم.

انبارها مملو از گیاهان دارویی شده است

جلیل مغازه‌ای، رئیس اتحادیه صادرکنندگان گیاهان دارویی با اشاره به تنوع یک‌هزار گونه‌ای گیاهان دارویی به خبرنگار ما گفت: به دلیل عدم بازاریابی و معرفی دقیق پتانسیل‌های موجود در تولید گیاهان دارویی اکنون کمتر از 100 رقم از این گیاهان در کشور تولید می‌شود.

مغازه‌ای در ادامه افزود: گیاهان دارویی موجود هم اغلب به صورت سنتی کشت و تولید می‌شود که با درنظر گرفتن نبود سیستم مناسب بازاریابی و مبحث تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه اقتصاد کشورمان محصولات آنطور که باید در بازارهای داخلی و بازار هدف توزیع نمی‌شود.

این مقام صنفی معتقد است درصورت عدم دسترسی تولیدکنندگان به بازارهای صادراتی تولیدکنندگان تمایلی به سرمایه‌گذاری و همچنین توسعه فعالیت‌های خود نداشته و آنطور که شایسته ایران است نمی‌توانیم از پتانسیل‌های موجود استفاده کنیم درحالی که کشورهایی هستند که بخوبی از این بازار منافع اقتصادی برای خود ایجاد کرده‌اند.

وی با اشاره به فروش فله تولیدات گیاهان دارویی و صادرات مجدد آنها به نام برندهای خارجی به خبرنگار ما گفت: معروف‌ترین محصول ایران یعنی زعفران دقیقا دچار چنین شرایطی شده است که با صادرات فله به برخی کشورها اکنون می‌بینیم این محصول ایرانی با برندهای خارجی در بازارهای بین‌المللی فروخته می‌شود.

 مغازه‌ای تصریح کرد: تحریم‌ها باعث شده تا صادرکنندگان تقریبا توان رقابتی خود در بازارهای هدف را از دست داده باشند و بهتر است مسئولان با استفاده از سیاست‌های مبادله‌ای خود با کشورهایی مثل ترکیه، چین، امارات متحده عربی شرایطی فراهم کنند تا صادرکنندگان بتوانند محصولات خود را از طریق این کشورها انجام داده و بازگشت ارزش را هم مدیریت کنند چون در شرایط فعلی بازگشت پول کار بسیار مشکلی برای صادرکنندگان است.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان گیاهان دارویی درباره افزایش یکباره تولید بی‌توجه به موضوع بازاریابی به خبرنگار ما گفت: در اوایل دهه 90 شمسی با توجه به سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی تبلیغات گسترده‌ای در زمینه تولید گیاهان دارویی انجام شد که بسیاری از کشاورزان و تولید کنندگان با نیت دستیابی به سودآوری بالاتر با تغییر کاربری زمین‌هایشان اکنون اقدام به تولید محصولاتی مثل آویشن کرده‌اند اما به دلیل مشکلات بالا امروز می‌بینیم حجم بالایی از محصولات در انبارها زمینگیر شده است.

مغازه‌ای معتقد است درصورتی که بتوانیم صنایع تبدیلی در این بخش را فعال کنیم قطعا می‌توانیم محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر و ماندگاری بیشتر در اختیار داشته باشیم تا در فرصت مناسب آن را به بازار هدف ارسال و تبدیل به نقدینگی کنیم، درحالی که اکنون چنین امکانی متناسب با میزان تولیدات در اختیار نداریم.

وی درباره ارزش افزوده مواد خام و محصولات نهایی تصریح کرد: با تبدیل بسیاری از این محصولات به محصولات تکمیلی به مثل اسانس‌ها و حتی مواد بهداشتی قطعا تا چندین برابر می‌توان ارزش افزوده ایجاد کرد که این ارزش افزوده در محصولات و گیاهان مختلف کاملا متفاوت است.

این مقام صنفی تصریح کرد: اکنون به دلیل نبود سیاست‌های اصولی و هدفمند در بازاریابی و برندسازی گیاهان دارویی با کیفیت ایرانی و همچنین کارشکنی‌های آمریکا علیه اقتصاد کشورمان بازار گیاهان دارویی کشور محدود به عطاری‌های سنتی شده است که این نه تنها ارزش افزوده‌ای برای صنعت نیست بلکه در شان و جایگاه کشورمان هم نخواهد بود بلکه ایران باید در بازارهای بین المللی حرفی برای گفتن داشته باشد.

برندسازی و بسته بندی پاشنه آشیل تولید گیاهان دارویی

مهدی کریمی تفرشی، رئیس هیات مدیره تعاونی تولید کنندگان محصولات غذایی کشور و سفیر حسن نیت یونسکو در سال 2020 میلادی در این زمینه به خبرنگار ما گفت: گیاهان دارویی یکی از فرصت‌های مناسب و قابل توجه در بخش کشاورزی ایران است که به دلیل اقلیم مناسب امکان ایجاد ارزش افزود مناسبی در کشور دارد.

کریمی تفرشی در ادامه افزود: صنعت غذا و گیاهان دارویی در سراسر جهان بدون توجه به موضوع فرآوری و بسته‌بندی هیچ ارزش افزوده‌ای برای اقتصاد ایجاد نمی‌کند، بنابراین اگر بگوییم که این دو مقوله به عنوان پاشنه آشیل اقتصاد گیاهان دارویی است اشتباه نگفته‌ایم و باید در این بخش سرمایه‌گذاری دقیقی و اصولی داشته باشیم تا در جایگاه مناسب بازار دهکده جهانی قرار بگیریم.

رئیس هیات مدیره تعاونی تولیدکنندگان محصولات غذایی کشور با اشاره به مشکلات تحریم‌های یکجانبه آمریکا تصریح کرد: این مشکل برای بازار محصولات غذایی، ادویه و گیاهان دارویی مشکلاتی ایجاد کرده اما بخش خصوصی اگر شرایط تولید و فعالیتش منطقی باشد و تسهیل شده باشد می‌تواند با استفاده از راهکارهایی این مشکل را کم اثر کرده و در راستای فعالیت اقتصادی گام مناسب‌تری بردارد.

به گفته وی امروز بسیاری از مشکلات تولیدکنندگان گیاهان دارویی و صادرکنندگان دست‌اندازهای داخلی است که بعضا قدرت رقابت و فرصت‌های ایجاد شده در بازارهای بین المللی را از بین می‌برد و به رقبا اجازه می‌دهد تا از این فضا استفاده کرده و سهم بالاتری برای خود دست و پا کنند.

کریمی تفرشی سرمایه‌گذاری در بخش صنایع تبدیلی و بسته‌بندی را بسیاری ارزنده دانست و به خبرنگار ما گفت: برای درک بهتر این ارزش افزوده می‌توان به تولید صابون‌های معطر و گیاهی اشاره کرد که مثلا اگر گیاهان دارویی موجود در آنها به صورت فله و عادی صادر شود بعضا حداکثر تا کیلویی 5 دلار برای کشور ارزاوری دارد اما همین مواد وقتی در قالب صابون به عنوان محصول نهایی صادر می‌شوند تا 30 دلار می‌تواند ارزآوری داشته باشد یعنی شش برابر ارزش افزوده که البته این ارقام در بخش اسانس‌ و عصار چند ده برابر است.

این کارآفرین و کارشناس صنعت غذا در ایران تصریح کرد: ایران در زمینه تولید گل محمدی و بسیاری از گیاهان عطری مقام و رتبه بسیار بالایی دارد که اتفاقا با توجه به شرایط اقلیمی اخیر می‌توان این جایگاه را ارتقاء داد اما وقتی در بخش تجارت انسانس و عصاره دقت می‌کنیم می‌بینیم ایران جایگاه اصلا مناسبی در اختیار ندارد چون سرمایه‌گذاری و بازاریابی اصولی و اقتصادی برای این منظور صورت نگرفته و هرچه فعالیت شده کاملا سنتی بوده است.

بازرگانان ترکیه سر مزارع تولید حاضرند

محمد فولادیان یکی از کشاورزان و تولیدکنندگان گیاهان دارویی در این زمینه به خبرنگار ما گفت: با توجه به بررسی‌هایی که انجام دادم تقریبا از یک دهه قبل به تولید برخی گیاهان دارویی مثل نعنا فلفلی، خاکشیر و ثلعب سرمایه‌گذاری کردم که در سال دوم برداشت دستاورد مناسبی ایجاد شد، اما به دلیل تحریم‌ها و برخی مشکلات صادراتی با چالش مواجه شدم.

فولادیان در ادامه افزود: بازار داخلی این مواد به دلیل کمبود صنایع غذایی تقریبا بالا نیست اما بسیاری از کشورها که تولیدکننده عمده آدامس، نوشیدنی‌های مختلف یا برخی داروهای گیاهی هستند خریدار بسیار مناسبی هستند که بیشتر در اتحادیه اروپا قرار دارند به همین دلیل اغلب تولید کنندگان در این بازار فعال بودند تا زمانی که تحریم‌ها مشکلاتی برای مبادلات مالی ایجاد کرد.

وی اظهار کرد: درپی افزایش تحریم‌ها بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان با ایجاد دفاتری در کشورهای همسایه مثل ترکیه، عراق، افغانستان و امارات متحده اقدام به بازارسازی و صادرات مجدد با برندهای غیرایرانی کردند که این روند باعث شد تا نظر بسیاری  از تجار کشورهای یاد شده و در راس آنها ترکیه‌ای‌ها به مزارع ایرانی جلب شد و بسیاری از آنها با پیش‌خرید محصولات به صورت خام و انتقال محصولات به کشور ترکیه ارزش افزوده مناسبی برای خود دست و پا کردند.

فولادیان تصریح کرد: درصورتی که حمایت‌های واقعی از تولیدکنندگان و صنایع تبدیلی در بخش گیاهان دارویی صورت پذیرد ارزش افزوده و اشتغالزایی این بخش از کشاورزی آنچنان است که می‌توانیم در سال جهش تولید بخش عمده‌ای از مشکلاتی تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه اقتصاد کشورمان را برطرف و  برای اقتصاد ایران فرصتی مناسب ایجاد کنیم.

این تولید کننده و صادر کننده گیاهان دارویی معتقد است امروز فرصت مناسبی ایجاد شده تا با استفاده از پتانسیل موجود سهم واقعی ایران در بازار بین‌المللی گیاهان دارویی بخصوص عصاره‌ها و اسانس‌ها را به دست آوریم چون چند ده میلی‌لیتر از این مواد ارزشی بیش از 5 برابر یک بشکه نفت خام دارد.