به گزارش ایراسین، امروزه بسته بندی بیش از هر موضوع دیگری برای یک صادرکننده موفق، اهمیت دارد و اهمیت آن برای بازارهای خارجی به مراتب از بازارهای داخلی بیشتر است. به همین دلیل برای بسته بندی، اصول و قواعدی تنظیم شده که هر فروشنده به طور کلی و هر صادرکننده به طور خاص، جهت موفقیت خود بایستی به آن¬ها توجّه نماید. به عبارتی دیگر، برای حضور در بازارهای جهانی که تعداد زیادی از تولیدکنندگان، عرضه کننده کالاهای مشابهی نیز هستند، بسته بندی مناسب صادراتی، یکی از اصول اساسی برای موفقیت در امر صادرات است و تولیدکننده ای که به این امر توجّه نداشته باشد، از دور رقابت خارج می شود.

از این رو ایراسین گفت‌وگویی داشته با مصطفی‌امام‌پور، رئیس انجمن علوم و فناوری بسته بندی ایران تا از وی درباره این صنعت در کشورمان بپرسد که در ادامه می‌خوانید.

•  واقعا اهمیت بسته بندی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده چیست؟

به طور کلی بسته بندی، حفظ منافع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان به صورت توأم ایجاد می‌کند. بسته بندی از طریق حفاظت از محتوی و کاهش هزینه های تولید، حمل، نگهداری، توزیع و فروش، از قیمت تمام شده محصول کاسته و همچنین با ایجاد انگیزه های خرید، موجب افزایش فروش و در نتیجه کاهش قیمت ها و ارتقای منافع مشترک خریدار و فروشنده خواهد شد.

•  به این ترتیب بسته بندی ارزش افزوده بر محصولات ایجاد می‌کند، آیا برآوردی از این ارزش افزوده دارید؟

همانطور که قبلا اشاره شد اهمیت بسته بندی در افزایش فروش و کاهش برخی هزینه‌هاست. بد نیست در این زمینه به موارد زیر توجه داشته باشید.

- کاهش هزینه حمل‌ونقل: از طریق بسته‌بندی مناسب می‌توان از فضاهای خالی بهتر استفاده کرد و می‌توان در یک مرحله از حمل‌ونقل مقدار بیشتری کالا نسبت به محصول بدون بسته‌بندی مناسب حمل نمود.

- افزایش درآمدهای ارزی کشور: یک بسته‌بندی مناسب برای صادرات، می‌تواند افزایش تقاضا را برای آن محصول بالا ببرد که این نه تنها درآمد ارزی ایجاد می کند بلکه عدم خروج ارز از کشور را نیز به دنبال دارد.

- جلوگیری از وابستگی کشور به صادرات تک محصولی: با استفاده از فنّاوری بسته بندی، می توان محصولات صنایع دستی، ذخایر خدادادی، محصولات کشاورزی داخلی، فراورده های نفتی و سایر موارد به خارج از کشور عرضه کرد و مانع از فروش یک محصول و وابستگی داخلی را به آن از میان برداشت.

- ایجاد اشتغال: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای صنایع بسته‌بندی، ایجاد اشتغال است. با توجّه به رشدی که صادرات غیرنفتی به‌خصوص در زمینه بسته‌بندی کالاها به وجود می‌آورد، منجر به رونق کار در شرکت‌های صادرکننده می‌شود.

- بسته بندی مناسب با جلوگیری از فاسد شدن سریع و نیز نگهداری کالا، منجر به کاهش هزینه می شود؛

* فکر می‌کنید بسته بندی راهی برای کاهش وابستگی به نفت است؟

اجازه دهید اینگونه پاسخ بدهم، امروز کارشکنی آمریکا علیه اقتصاد ایران به دلیل وابستگی بیش از حد اقتصاد کشور به نفت است بنابراین توسعه صادرات غیرنفتی یکی از راهکارهای مقابله با این کارشکنی است. پس پاسخ شما با توجه به کارکردبسته بندی در بازارهای بین المللی بله است. برای اینکه بتوانیم در بازار محصول دانش و توانمندی خود را عرضه نماییم به ناچار باید آنرا با یک پوشش به نام بسته بندی استاندارد که دارای حداقل مشخصات باشد استفاده کنیم زیرا رقبای ما با استفاده از ویژگی های کارکردی بسته بندی ها برای جلب رضایت مصرف کننده و مخاطبین خود تلاش و سرعت رو به رشد تری نسبت به ما دارند. پس به ناچار باید برای صادرات محصولات ایرانی به بسته بندی استاندارد بیشتر توجه نماییم.

•  گروهی اعتقاد دارند صنعت بسته‌بندی ایران درگیر سوء مدیریت است، شما این نکته را تایید می‌کنید؟

در طی دو دهه گذشته و مقایسه توانمندی‌های بخش خصوصی در تکامل و حرکت رو به رشد صنعت بسته بندی کشور قابل ملموس است، اما از آنجایی که در کشور ما این حرکت ها به صورت سلیقه‌ای و منطقه‌ای در حال شکل گیری است دارای زیر ساخت‌های مطالعه شده نیست. حرفه بسته بندی در دنیا دارای یک ساختار است که اجزای آن به همدیگر پیوسته است. این ساختار تشکیل شده  از بخش‌هایی مثل: مواد اولیه، وسایل و تجهیزات، نیاز مخاطبین، مباحث اقتصادی، ظاهر بسته بندی، که در مجموع کارکردهایی از قبیل: حمل و نقل، جابه جایی، ذخیره سازی، توزیع، فروش، بازیافت، حفظ محیط زیست، کارکردهای طراحی و ... لذا هر کدام از بخش های نامبرده در بسته بندی هر کالا، نقش بسزایی در توسعه، رشد و روابط با رقبای خود ایجاد خواهد کرد و برای تسلط بر این ساختار و مدیریت کردن بر آن چاره ای جز مطالعه، آموزش، تحقیق و پژوهش نداریم و این خود معرّف یکی از ضعف های بزرگ در کشور می باشد که در برخورد با این موضوع، فاقد رشته ای به نام صنعت بسته بندی و اجزای زیر مجموعه آن هستیم.

•  آیا برآوردی از سهم بسته‌بندی در هزینه تولید دارید؟

البته پاسخ سؤال به صورت نسبی است زیرا تا زمانی که کالایی وجود ندارد بسته بندی هم وجود نخواهد داشت و بسته بندی در شرایطی وجود دارد که کالا وجود داشته باشد و در کنار آن نیاز مخاطب و مصرف کننده نیز مورد توجه قرار گیرد و همین نیاز مصرف کننده خود نیز به تنهایی دارای نسبت های متفاوت می باشد زیرا هدف و انگیزه مصرف کنندگان حتی در یک منطقه کوچک نیز با هم متفاوت است و تولید کننده برای پاسخگویی به نیازهایشان ممکن است از سطوح مختلفی از بسته بندی استفاده کند. در پاره ای موارد ممکن است هزینه بسته بندی برحسب توضیحات ارائه شده 2 تا 3 درصد قیمت تمام شده کالا را داشته باشد و در پاره ای از موارد بنا به ضرورت و اهمیت حفظ مشخصات کالا و پاسخگویی به مشتریان ویژه هزینه بسته بندی ممکن است 60 الی 65 % قیمت تمام شده محصول باشد.

•  اجازه دهید شفاف بپرسم اصولا بسته‌بندی کجای صنعت قرار گرفته است؟

به نکته خوبی اشاره کردید. من ابتدا خلاصه پاسخ می‌دهم به این ترتیب که بسته بندی یک صنعت نیست بلکه حرفه‌ای میان رشته‌ای است. پس نه تنها آن را نباید یک صنعت در نظر گرفت، بلکه باید آن را به عنوان یک ابر صنعت معرفی نمود که با بکارگیری چند صنعت از رشته های مختلف می تواند به یک صنعت جدید برسد که ما امروزه آن را در دنیا به عنوان صنایع بسته بندی می شناسیم و این صنعت از ابتدای فرآیند تولید کالا تا زمان پایان آن که به دست مصرف کننده می رسد تأثیرگذار بوده و طراحان خواسته و یا ناخواسته نقش آنرا باید در فرآیند تولید قبول کنند و به نوعی می توان گفت این صنعت یک حلقه مفقوده در تولید کالا محسوب می شود.

•  به نظر شما دلیل این بی‌توجهی چیست؟

کاملا خلاصه اینکه گروهی براین باورند بسته بندی هزینه اضافه است. در صورتی که به این صنعت باید با نگاه سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه ها توجه نمود.

•  با این شرایط ایران کجای معادله صنعت بسته بندی دهکده جهانی قرار دارد؟

بطور کلی شرایط خوبی در صنعت بسته‌بندی تجربه نمی‌کنیم، هر چند که طی سال های گذشته تلاش های زیادی صورت گرفته ولی شواهد بیانگر آن است که در مقایسه با کشورهای منطقه نظیر چین، ترکیه، هندوستان و ... از شرایط بسته بندی مطلوبی برای صدور کالا به بازارهای هدف نمی باشیم. این صنعت با توجّه به اینکه دارای قدمت طولانی در کشور بنا به استناد منابع (کتاب سفرنامه ناصر خسرو) در صادرات اقلام به کشور مصر بجای مانده اما دارای رشد و نمود مطلوبی نبوده و حتی در مقایسه با کشورهایی که بعد از ما شروع نموده اند عقب مانده ایم.

•  این معضل چه تبعاتی برای اقتصاد ایران دارد؟

پایین بودن جایگاه ایران در صنعت بسته‌بندی و نبود چشم انداز روشنی از رشد این صنعت می‌تواند از دو بعد زیر تبعات منفی برای اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد:

الف- صنعت بسته‌بندی به عنوان توانمندساز بخش‌های اقتصادی عمل می‌کند؛

ب- صنعت بسته‌بندی، خود به عنوان یک صنعت، نقش بسیار زیادی در اشتغال و افزایش درآمد ملّی دارد.

•  با توجه به توضیحات مطرح شده اگر بگوییم بسته بندی اولویت مسئولان نیست، درست گفته‌ایم؟

پاسخ را می توان این چنین گفت آیا می توان بدون داشتن علم و دانش صنعت بسته بندی، فقدان ساختار علوم بسته بندی، قابلیت ها و کارکردهایی که این صنعت می تواند از خود داشته باشد باور کرد که ما اکنون در حال سرمایه گذاری هستیم؟ وقتی ساختار بسته بندی مورد مطالعه قرار می گیرد در بخش کارکردها و قابلیت های آن متوجه می شوییم که این توانمندی اکنون در کشور ما در اولویت اول وزارتخانه هایی مثل صنعت، معدن و تجارت (سازمان استاندارد، سازمان غذا و دارو و ...)، سازمان صنایع دستی و گردشگری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در اولویت دوم مجلس شورای اسلامی، سازمان تعزیرات، وزارت کشور و ... نهفته است. پس می توان گفت از آنجایی که بسته بندی از ابتدای شکل گیری کالا تا زمان مصرف آن توسط مصرف کننده در زنجیره تأمین کالا نقش دارند اجزای هر کدام از این زنجیره به نوعی در اولویت های اول و دوم که معرفی شده اند نمود داشته و اکنون مورد برنامه ریزی می باشند. پس اگر تصور می کنیم که به صورت اصولی در حال سرمایه گذاری می باشیم خود به خود مشخص است که چون این وزارتخانه ها و سازمان ها که در پازل ساختار بسته بندی قرار دارند هیچ وقت نشده است که در کنار هم برای پیشبرد صنعت بسته بندی کشور به صورت اصولی متناسب با اهداف بسته بندی همگرایی و تصمیم گیری  داشته باشند. پس می توان پاسخ سؤال شما را با این دلیل داد که در حال حاضر هیچ سرمایه گذاری اصولی متناسب با اهداف کشور انجام نگرفته است و اگر هم زمزمه هایی در خبرها و رسانه ها می شنوییم که یک بخش در حال سرمایه گذاری این صنعت می باشد اثرات آن به صورت مقطعی بوده و ثبات و امنیت رو به توسعه را ندارد.