به گزارش ایراسین نگاهی به سابقه تولید ریل در داخل کشور نشان می‌دهد که امضای تفاهم‌نامه بین ذوب‌آهن و راه آهن به بیش از 20 سال قبل می‌رسد و دراین سال‌ها در چندین نوبت قراردادهایی منعقد می‌شد ولی تولید ریل هر بار با مشکلات و موانعی روبرو می‌شد .آخرین تفاهم‌نامه‌ای که منعقد شد وجدی‌تر از همه موارد به آن نگاه می‌شد در سال 1393 بود که به خرید و واردات خط نورد ریل به ذوب‌آهن منجر شد.

تفاهم‌نامه‌ای که اوایل تیرماه 93 به امضای وزرای «صنعت، معدن و تجارت»، «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «راه و شهرسازی» رسید و سرانجام این خط تولید با مشخصه فنی (UIC60) به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد تولید ریل آهن در خاورمیانه 13آبان سال 1395 با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری به بهره‌برداری رسید. بر اساس این قرارداد، ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان نخستین تولیدکننده ریل در خاورمیانه متعهد بر تولید و تحویل ریل تا یک‌زمان مشخصی شد.

وحالا با تحقق تدریجی این وعده گفته می‌شود کیفیت ریل تولیدشده در ذوب‌آهن مورد تائید است. زیرا این محصول بر اساس سخت‌ترین استانداردهای روز دنیا تولید می‌شود. ضمن این‌که این شرکت موفق شد گواهینامه استاندارد ملی برای ریل خود را دریافت کند.

گفتنی است که تولید ریل از مرحله شمش تا نورد مطابق با آخرین استانداردها در این شرکت مادر صنعتی انجام‌ می‌گیرد و کلیه آزمایش‌ها و اندازه‌گیری‌ها در فرایند تولید به‌صورت اتوماتیک حاکی از تولیدات استاندارد این شرکت است.

استاندارد ملی، تائید کننده کیفیت ریل ذوب‌آهن است

در تمام دنیا برای محصولات استانداردهای زیادی تعریف‌شده است، زمانی که یک محصول برای نخستین بار درهر کشور تولید می‌شود، با توجه به این‌که در آینده رقبایی وارد بازار می‌شوند، استانداردی برای آن محصول مطابق با استانداردهای جهانی تعریف می‌شود تا محصول کیفی وارد بازار شود.

حال با توجه به اینکه تولید ریل ملی توسط ذوب‌آهن اصفهان هم مستثنی از این جریان نبود ریل ذوب‌آهن توسط سازمان ملی استاندارد ایران  که مرجع بسیار معتبری در مورد تائید کیفیت محصولات است به تائید رسید و چندی پیش گواهینامه استاندارد ملی ایران برای تولید ریل راه‌آهن و پروانه کاربرد علامت استاندارد تولید ریل از سوی نیره پیروز بخت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان ملی استاندارد ایران به منصور یزدی زاده مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان اعطا شد و با این گواهینامه بود که بسیاری از انتقادات نسبت به ریل ذوب‌آهن اصفهان متوقف شد.

دراین‌باره مهدی نصر معاون برنامه‌ریزی و توسعه ذوب‌آهن اصفهان می‌گوید: با توجه به این‌که کیفیت انواع ریل تولیدی در این شرکت اعم از 46E2 و 49E1 و 60E1 که طی سه سال گذشته در زمان‌های متفاوت درنورد 650 تولیدشده‌اند ، توسط بازرسین کنترل کیفیت ذوب‌آهن اصفهان و بازرسین ثالث از شرکت‌های معتبر بازرسی مانندB.V فرانسهS.G.S , I.E.I , مطابق با استاندارد اروپایی EN13674-1 به‌صورت کاملاً دقیق موردبررسی و بازرسی قرارگرفته و درنتیجه کیفیت آن تائید شده و جهت استفاده مشتریان به همراه گواهینامه فنی و ضمانت‌نامه ارسال‌شده‌اند .

به گفته این مسئول با طی این مراحل اشاره‌شده بود که ذوب‌آهن اصفهان به این نتیجه رسید برای ریل‌های تولیدی از سازمان ملی استاندارد ایران گواهی استاندارد ریل تقاضا کند . در این رابطه از اواخر سال 1398 فرآیند اخذ آن آغاز گردید ، در ابتدا با توجه به این‌که تنها تولیدکننده ریل در ایران ، ذوب‌آهن اصفهان بوده و این کار برای اولین بار صورت می‌پذیرفت ، لذا در سامانه سینا مربوط به اداره استاندارد ثبت نگردیده بود . پس از درخواست ذوب‌آهن این محصول در سامانه سینا وارده شده و از اوایل سال 1399 با حضور نماینده  اداره استاندارد نمونه‌های لازم از ذوب‌های مختلف جهت انجام  آزمون‌های کیفی و پذیرش مطابق با استاندارد EN13674-1 انتخاب‌شده و با همکاری آزمایشگاه مرکزی ذوب‌آهن به آزمایشگاه ثالث جهت انجام این آزمایش‌ها ارسال گردید. معاون برنامه‌ریزی و توسعه ذوب‌آهن اظهار می‌کند : با توجه به این‌که آزمایشگاه آزمونه فولاد تنها آزمایشگاهی است که گواهی ایزو 17025 ریل را دارا هست،  از طرف اداره استاندارد برای انجام این آزمون به‌خصوص آزمون‌های کیفی انتخاب گردید .حدوداً به مدت سه ماه انجام دقیق این آزمون‌ها در آزمایشگاه آزمونه فولاد زمان برد .وی می‌افزاید : در تمام طول انجام آزمایش‌ها مربوطه نماینده اداره استاندارد در آزمایشگاه ثالث حضورداشته است . درنهایت نمونه‌های ریل ارسالی ذوب‌آهن اصفهان توانست با موفقیت کامل این آزمون‌ها را پاس کرده و بدین ترتیب سازمان ملی استاندارد ایران ،پس از بررسی نهایی و تائید کیفیت ریل تولیدی ذوب‌آهن اصفهان ، موافقت خود را در جهت صدور گواهی استاندارد انواع ریل مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره 1-22669 اعلام نموده و بر اساس آن شرکت ذوب‌آهن اصفهان مجاز به استفاده از علامت استاندارد ایران برای محصول ریل‌های ویگنول راه‌آهن با وزن واحد طول 46 کیلوگرم بر متر و بیشتر گردید .

اولویت ،تأمین نیاز داخل است

وحالا بحث قابل‌تأملی که وجود دارد آنکه تولیدات ریل ذوب‌آهن تأمین‌کننده نیاز داخلی کشور است یا بازارهای صادراتی را هم  شامل می‌شود؟

قابل‌ذکر است که ذوب‌آهن اصفهان پروژه تولید ریل را در جهت تأمین نیاز داخل و جلوگیری از واردات آغاز کرد و در کمترین زمان ممکن موفق به دریافت گواهینامه استاندارد ملی شد.

و هرچند صادرات این محصول می‌تواند برای ذوب‌آهن درآمد ارزی خوبی به همراه داشته و بخش زیادی از مشکلات این واحد تولیدی را برطرف کند.اما بنا به گفته مسئولان مربوطه فعلاً هدف‌گذاری برای تأمین نیازهای داخل است.  

دراین‌باره مهرداد تولائیان معاون بهره‌برداری شرکت ذوب‌آهن اصفهان به ایراسین می‌گوید : بر اساس برنامه تولید و سفارش‌هایی که وجود دارد پیش‌بینی می‌شود تا یک سال آینده برنامه‌ای برای صادرات نباشد  و توضیح می‌دهد:  فعلاً تعهدات و قراردادهایی میان ذوب‌آهن اصفهان، راه‌آهن جمهوری اسلامی و قرارگاه خاتم‌الانبیا  برای یک سال آینده منعقدشده است که می‌بایست نسبت به آن متعهد باشیم.

بنابراین تنها مانعی که  برای صادرات ریل ذوب‌آهن وجود دارد نیاز داخلی است وگرنه هیچ مشکلی درزمینهٔ های فنی و بازرگانی وجود ندارد حتی در این مدت جلسات و سفارش‌هایی داشتیم. و در صورت تأمین نیاز داخل و فقدان متقاضی داخلی به سراغ صادرات خواهیم رفت چراکه تولید ریل ذوب‌آهن مطابق استانداردهای جهانی است.اما فعلاً با توجه دولت بر توسعه ریلی ، تأمین داخلی در اولویت ما قرار دارد.وتا  اوایل سال آینده هم اولویت ذوب‌آهن تأمین قراردادهای داخل در بحث ریل است. وی بیان می‌کند: از طرفی هم با ورود به بازارهای صادراتی، برای تأمین نیاز داخل مجبور به واردات می‌شویم که نیازمند ارز بسیار بالایی است.

این مسئول تصریح می‌کند: ذوب‌آهن تولید 100 هزار تن ریل را برای سال 99 هدف‌گذاری کرده است تا با تحویل آن توسعه خطوط ریلی با سرعت انجام شود. که خوشبختانه با ثبت تولید 7 هزار تن در شهریور ،پیش‌بینی می‌شود در نیمه دوم امسال تولید ماهانه ریل در ذوب‌آهن بین هفت‌تا 10 هزار تن افزایش یابد.

به گفته معاون بهره‌برداری شرکت ذوب‌آهن اصفهان یکی از سیاست‌های مهم وزارت راه و شهرسازی ،ریل پایه است که در حال حاضر ذوب‌آهن قرارداد تحویل سه هزار تن ریل به پروژه مترو بهارستان را دارد و تاکنون 600 تن این محموله را تحویل داده و بقیه آن مطابق برنامه کارفرما، تحویل داده خواهد شد.

واقعیت آن است سیاست موجود وزارت صمت، جلوگیری از واردات ریل مترو و راه‌آهن به کشور است که در حال حاضر هم  واردات ریل به کشور نداریم و این موضوع از خروج ارز از  کشور  ممانعت می‌کند.

نبود مواد اولیه چالش ذوب‌آهن است

باوجود تلاش ذوب‌آهن در تولیدات ملی به‌ویژه سعی در تأمین ریل وبی نیاز کردن کشور، نسبت به واردات معضل کمبود مواد اولیه چالش بزرگی برای این شرکت است.

هرچند با توجه به کمبود سنگ‌آهن، این شرکت سیاست ارتقای زنجیره تأمین پایدار مواد اولیه را مدنظر قرار داده است و در همین راستا فعالیت‌هایی همچون حضور فعال در عرضه مواد معدنی بورس کالا، تملک معادن سنگ‌آهن و پهنه معدنی،  فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس و انعقاد قراردادهای بلندمدت با تأمین‌کنندگان ، در اولویت قرارگرفته است.

اما بازهم کمبود مواد اولیه‌ای چون سنگ‌آهن  تولیدات ذوب‌آهن اصفهان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد ماده اولیه که با ورود به این کارخانه و تبدیل‌شدن به محصول نهایی می‌تواند ارزش‌افزوده چند برابری را به‌ویژه در شرایط تحریم کنونی برای کشور به ارمغان بیاورد. اما بخش زیادی از آن صادر می‌شود و نبودش ، محدودیت‌های فراوان برای این‌گونه کارخانه‌ها به وجود می‌آورد.

احمد محبی کارشناس صنایع در رابطه با معضل کمبود مواد اولیه در صنایع بزرگی مانند ذوب‌آهن به ایراسین می‌گوید: همواره در برنامه‌ها و شعارهای دولت‌مردان ما تأمین ، توسعه و تقویت زنجیره فولادی‌ها قرار داشته است. اما امروز شاهد آن هستیم که به نیاز شرکت‌های بزرگی مانند ذوب‌آهن در تأمین مواد اولیه بی‌توجهی می‌شود درصورتی‌که با توجه به این امر، تولیدات آن‌ها بسیار بالاتر می‌رود و منفعت نهایی به دولت بازمی‌گردد.  

وی توضیح می‌دهد :سنگ‌آهن ، از مواد اولیه اساسی ذوب‌آهن بشمار می‌آید و خوشبختانه در کشور ما معادن بسیاری مرتبط با سنگ‌آهن وجود دارد اما صادرات این ماده معدنی به دیگر کشورها ، باعث کمبود آن برای مصرف داخل شده است که فقدان ویا کمبود آن سرعت تولیداتی مانند ریل را کاهش می‌دهد. این کارشناس تأکید می‌کند: در حالی ذوب‌آهن با کمبود سنگ‌آهن مواجه است که چندین برابر نیاز آن به‌طور سنگ خام صادر می‌شود . درصورتی‌که اولویت داشتن  تأمین نیاز داخلی نه‌تنها به افزایش تولید ناخالص داخلی و افزایش اشتغال می‌انجامد بلکه درآمد ارزی حاصل از صادرات هم بیشتر خواهد شد.

درواقع زمانی که بتوانیم اقدام به صادرات محصولات ذوب‌آهن داشته باشیم  نیازی به خام فروشی مواد اولیه نداریم و البته هم‌اکنون هم صادرت محصولات این شرکت انجام می‌گیرد ولی با تأمین مواد اولیه موردنیاز ، قطعاً روند صادرات ،سرعت بیشتری هم خواهد گرفت.

گفتنی است که در حال حاضر چشم‌انداز تولید 55 میلیون تن فولاد برای کشور تدوین‌شده و اگر شرکت‌های فولادی در تأمین سنگ‌آهن موردنیاز با چالش مواجه باشند سرمایه‌گذاری جدید در این بخش انجام نخواهد شد و  این موضوع تهدیدکننده اشتغال ، تولید و صادرات است.