یادداشت؛

ایران با داشتن 70 نوع ماده معدنی و با بیش از 40 میلیارد تن ذخایر قطعی شناسایی شده جزء 10 کشور نخست جهان از نظر ذخایر معدنی است و روی کمربند مواد معدنی آهن، روی، سرب، مس و حتی فلزات گرانبهایی مثل طلا قرار دارد و می تواند حداقل تا 100 سال آینده برای تولید، مواد معدنی استخراج کند. ذخایری که ارزشی معادل 770 میلیارد دلار دارند و می توانند به عنوان یکی از ارکان اقتصادی کشور باعث رشد صادرات غیرنفتی شوند، اما با این وجود تاکنون نتوانسته‌ایم برداشت مناسبی از این ذخایر غنی معدنی داشته باشیم و سهم صادرات مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است.

 براساس برآوردهای وزارت صمت، قرار است سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی در چارچوب ششمین برنامه توسعه کشور از ۱.۱ درصد کنونی به ۱.۵ درصد ارتقا می یابد و با احتساب سهم پنج درصدی صنایع معدنی، برآوردها بیشتر می شود.در حوزه اکتشافات هم  فقط حدود 8 درصد از مساحت جغرافیایی کشور بررسی شده که میزان برداشت و استخراج سالیانه از این ذخایر حدود 390 میلیون تن است چیزی حدود  039/ 0 درصد درحالی که استاندارد برداشت از ذخایر معدنی در جهان یک درصد است.

در میان این مواد معدنی سنگ آهن جز فراوان‌ترین عنصر فلزی روی کره زمین است و حدود 5 درصد پوسته زمین را به خود اختصاص داده است. این سنگ، گونه‌ای از سنگ است که دارای رگه‌های آهن است که با استخراج این سنگ و جداسازی ناخالصی‌ها، پودر تیره رنگ نقره‌ای قهوه‌ای حاصل می‌شود که به آن آهن می‌گوییم. 25 درصد قیمت تمام شده فولاد در ایران هزینه این ماده اولیه است که این عدد 5 درصد کمتر از دیگر کشورهای تولید کننده فولاد در جهان است.

اما ایران برای رسیدن به افق 1404 و تولید 55 میلیون تن فولاد نیاز به استخراج سالیانه 135 میلیون تن سنگ آهن دارد، در حالی که الان کمتر از نصف این میزان سنگ آهن استخراج می شود و نیاز جدی به اکتشافات در بخش معادن برای تحقق این میزان تولید نیاز می شود و شاید یکی از چالش های اساسی توسعه معادن در دو دهه اخیر عدم حضور بخش خصوصی در این صنعت است. جایی که نهادهای به اصطلاح غیردولتی اما حاکمیتی مثل بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، آستان قدس رضوی، ستاد اجرایی فرمان امام، قرارگاه خاتم الانبیا و... حضور دارند و توان و مجالی برای رقابت بخش خصوصی با این نهادها باقی نمی ماند. لذا هیچگاه شاهد حضور پررنگ بخش خصوصی در این بخش نبوده ایم.

آمارهای سال گذشته و 6 ماهه ابتدایی سال جاری هم حاکی از رشد منفی بخش معدن و کاهش سرمایه گذاری در این حوزه است.

سرمایه گذاری خارجی که در کار نبوده و سرمایه گذاری داخلی هم بسیار کوچک و اندک بوده است. بنابراین به نظر می رسد انجام اکتشافات گسترده در سطح کشور برای شناسایی معادن سنگ آهن و صدور مجوز بهره‌برداری و تسهیلات لازم و تشویقی برای بخش خصوصی یک اقدام ضروری در این صنعت است تا زنجیره تولید فولاد در همه بخش‌ها به‌صورت متوازن توسعه یابد و ایران به برنامه خود در سال 1404 دست پیدا کند.