پایگاه خبری تحلیلی ایراسین_ یکی از انتظارات همیشگی از مراکز آموزش عالی، ایفای نقشی جدی در حل مسائل اجتماعی است. بسیاری از پژوهشگران و محققان دانشگاهی نیز تاکنون در این زمینه موفق بوده‌اند و بدون اغراق بسیاری از پیشرفت‌ها در حوزه‌های مختلف اقتصادی، نظامی، صنعتی، پزشکی، هسته‌ای، زیست‌فناوری، نانوفناوری، هوش‌مصنوعی و… مرهون همین نقش‌آفرینی‌ها بوده است.
در عین حال، وضعیت موجود، وضعیتی رضایت‌بخش، منضبط و قاعده‌مند نبوده و نیست. جامعه، زمانی طعم شیرین علم را بیش از پیش می‌چشد که نظام علمی ما دنبال علم نافع باشد. علم نافع، علمی است که گره‌ی از گره‌های واقعی مادی و معنوی مردم بگشاید و آنان را در مسیر سعادت حقیقی یاری دهد.
تدوین‌گران برنامه هفتم پیشرفت، توجهی ویژه به این مهم داشته‌اند. به همین دلیل، این انتظار را در قالب مواد و تکالیف برنامه هفتم گنجانده‌اند. فی‌المثل، یکی از مهم‌ترین تکالیف پژوهشی برنامه هفتم که در این زمینه بسیار راه‌گشاست، تکلیفی است که در بند الف ماده ۹۴ برنامه آمده است. این تکلیف ناظر به «ارتقای بهره‌وری و افزایش اثربخشی تحقیقات و پژوهش‌ها» و همچنین «نظام تأمین مالی تحقیقات دولتی (اعم از پروژه‌های پژوهشی، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های» مراکز آموزش عالی است.
تکلیف خواسته شده در این ماده این است که وزارت علوم با همکاری سازمان برنامه و بودجه باید آئین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به پروژه‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌های ارشد و رساله‌های دکتری را به نحوی اصلاح کنند که تا پایان برنامه هفتم یعنی سال ۱۴۰۸، حداقل ۵۰ درصد منابع بودجه عمومی مربوط به این تحقیقات در قالب پروژه‌های تحقیقاتی هدفمند و اولویت‌دار مبتنی بر نیازها، مزیت‌ها و آینده‌پژوهی تحولات علمی و فناوری مندرج در سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان) هزینه شود.
در این ماده تصریح و تأکید شده است که آئین‌نامه اجرایی (پژوهانه جامع) این ماده ظرف سه ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان تهیه می‌شود و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
امیدوارم برای حرکت منضبط‌تر مراکز آموزش عالی در جهت تحقق این هدف مهم و راهبردی، مسئولان مربوطه در تاریخ مقرر، (یعنی حداکثر تا ۱۸ شهریور ۱۴۰۳) آئین‌نامه‌ها و قوانین مربوط به این ماده را تدوین و برای تصویب به هیئت وزیران ارائه دهند.
دانشگاه‌های نسل چهارم
در برنامه هفتم پیشرفت بدون آنکه نامی از نسل‌های مختلف دانشگاه‌ها به میان آید، مواد و تکالیف مربوط به آموزش عالی کشور به‌گونه‌ای تدوین شده است که اهداف و انتظارات از دانشگاه‌های نسل چهارم را تأمین کند.
در این برنامه بر چند مسئله اصلی که همگی از مؤلفه‌های دانشگاه‌های نسل چهارم هستند، تأکید شده است: یکم: توجه ویژه به مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها در طرح‌های پژوهشی و حتی در پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها؛ دوم: تأکید و تمرکز ویژه بر ارائه آموزش‌های عملی و مهارتی؛ سوم: تأکید بر پذیرش هدفمند دانشجو به‌ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی (روش استادمحوری و براساس پروژه‌های نیازمحور) چهارم: تأکید بر توجه به آمایش سرزمینی در توسعه رشته‌ها و گرایش‌ها و حتی در سهم‌بندی تعداد دانشجویان هر رشته گرایش.
نقش اجتماعی دانشگاه‌ها در این نگاه، بسیار پررنگ است. نظام آموزشی و طرح‌های پژوهشی دانشگاه‌ها در این نگاه، منفعلانه نیست؛ بلکه دانشگاه‌ها به‌صورتی فعال می‌کوشند علاوه بر آنکه نیازهای جامعه را به‌صورت علمی و دانش‌بنیان تأمین کنند، با طرح ایده‌های جدید و راهبرانه، جامعه‌ای دانش‌بنیان را شکل دهند.
به تعبیر دیگر، در این نگاه، مأموریت اصلی دانشگاه، توانمند کردن جامعه و ساخت جامعه‌ای دانش‌بنیان است. دانشگاه نه تنها خودش باید متعالی باشد؛ بلکه باید تلاش کند جامعه را هم متعالی کند. دانشگاه‌ها در جمهوری اسلامی می‌توانند و باید با تولید علم نافع، جامعه‌ای نافع و زاینده خیر کثیر را شکل دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم
ارسال نظر