به گزارش ایراسین اوایل تیر ماه امسال بود که وزارت خزانه‌داری آمریکا از تحریم شرکت های جدید مرتبط با ایران خبر داد که به گفته این وزارتخانه 8 شرکت که با فولاد مبارکه در ارتباط هستند، به فهرست شرکت‌های تحت تحریم دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) که از نهادهای زیرمجموعه وزارت خزانه‌داری آمریکاست، افزوده خواهد شد.

واقعیت آن است تقریباً از 2 سال قبل که آمریکا از برجام خارج شد ، تاکنون فولادی‌ها چند بار گرفتار تحریم‌ شده اند و در آغاز چنین تصور می‌شد تاثیرمنفی این تحریم ها بر صنایع فولادی بسیار باشد اما به تدریج توانمندی این صنعت در مقابله با تحریم ها مشخص شد به طوری که فولاد سال گذشته را با رشد سپری کرد.

بر همین اساس است که فعالان این بخش‌بر عبور دوباره  از تحریم ها تأکید داند چراکه روند پیش گرفته از سوی آمریکا به دفعات تکرار شده است .

گفتنی است که تحریم های جدید در حالی اعلام شد که صنایع فولاد و فلزی ایران یکی از مهم‌ترین منبع درآمد غیرنفتی بعد از ممنوعیت صادرات نفت برای ایران به‌حساب می‌آید، ضمن آن‌که ایران همانند دیگر کشور های جهان این روزها با بحران کرونا مواجه است و این موضوع خود مزید بر علت تحریم‌ها شده است.

از دست رفتن بخشی از بازارهای صادراتی

جایگزین شدن صادرات محصولات فولادی به‌جای نفت از آن گزینه‌هایی است که همواره از آن سخن به میان می‌آید به‌خصوص

که کشور ما با داشتن امکانات و مزیت‌های نسبی فراوان یکی از کشورهای پیش رو درزمینهٔ تولید فولاد جهان است و نمی‌توان نقش مؤثر این صنعت در کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی را انکار کرد . دلایلی چون افزایش ظرفیت تولید فولاد ،احداث واحدهای جدید فولادی ،فعال شدن طرح‌های فولادی و ... نشان از جایگاه این صنعت در کشور ما دارد به‌طوری‌که ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد در خاورمیانه شناخته‌شده است و علاوه بر تأمین نیاز داخلی بخشی از محصولاتش را به بازارهای کشورهای همسایه صادر می‌کند. اما متأسفانه باوجود چنین جایگاهی ، طی سال‌های اخیر که بحران ناشی از تحریم‌های اقتصادی ،ایران را تحت تأثیر قرار داده است ، کشورمان بخشی از بازارهای خارجی خود را از دست داد و سهم زیادی از این بازار به دست دیگر تولیدکنندگان افتاد.

جدای از آنکه بنا به گفته عده‌ای از کارشناسان پیش‌بینی می‌شود تداوم تحریم‌های آمریکا تأثیر منفی بر مصرف‌کنندگان اصلی

تولیدات فولادی به‌خصوص در بخش‌های خودروسازی و انرژی و کاهش فعالیت آن‌ها درنتیجه کاهش مصرف فولاد داشته باشد که

معنایی جز متضرر شدن بازار صادرات فولاد ایران از این شرایط ندارد و البته این مشکلات فزاینده تأثیر منفی بر رشد تولید فولاد

ایران خواهد داشت تا جایی که اهداف تولیدی این صنعت را تا سال 1404 را به تعویق خواهد انداخت.

قابل ذکر است که در حال حاضر صادرات فولاد کشور با دو مانع مهم داخلی و خارجی مواجه است. از یک‌سو،موانع خارجی که

تحریم کامل صادرات فلزات اساسی ایران، پیچیده شدن سازوکار و مبادلات بانکی و فشار به شرکت‌های تأمین‌کننده تجهیزات فولادی

ازجمله این موارد محسوب می‌شود واز سوی دیگر مشکلات داخلی چون دستورالعمل‌ها و قوانین، گمرک، زیرساخت‌های

موردنیاز، برنامه‌های ارزی و نحوه تخصیص تسهیلات به صادرکنندگان که بخشی از موانع داخلی محسوب می‌شوند و رفع هرکدام نیازمند تدابیری جداگانه است.

تلاش بیشتری می‌شود

حال با توجه به معضلات و موانع اشاره شده سؤال آن است ایران برای به دست آوردن سهم خود در بازارهای جهانی چه راهی در پیش دارد؟ وسوال دیگر آنکه آیا شرایط لازم برای تحقق اهداف صادرات سال 1404 قابل فراهم شدن است ؟

به گفته کارشناسان صنعت فولاد محصولات ایران ازنظر کیفیت در سطح بالایی است و نه‌تنها با محصولات چینی بلکه با محصولات فولادی کشورهای صنعتی و پیشرفته قابل‌مقایسه است . درواقع افزایش ظرفیت تولید فولاد همراه با ارتقای کیفیت و نوآوری در محصولات ازجمله مواردی است که فولادسازان به آن توجه می‌کنند.

دراین‌باره محمد رستگار کارشناس صنایع در گفتگو با ایراسین بیان می کند: نمی‌توان گفت که تحریم ها هیچ تأثیری بر روند تولید و تجارت صنایع فولادی ندارد بدون تردید شرایط دوران  تحریم با قبل متفاوت خواهد بود اما آنچه اکنون مشخص است آنکه اولا تحریم موضوع جدیدی برای فولادی ها نیست تقریباً از اواسط سال 97 گرفتار این بحران شدند و دوم آنکه که در دوران تحریم چند کارخانه راه‌اندازی شد وهم اکنون در حال تولید هستند.

وی می‌افزاید: اینکه فولاد مبارکه هم در فهرست جدید تحریم ها قرار دارد و در دوره جدید شرکت های وابسته به فولاد مبارکه نیز در فهرست تحریم شدگان قرار گرفته اند موضوعی است که باعث محدودیت هایی برای این شرکت می شود اما راهکارها و

ظرفیت‌های قانونی وجود دارد که می‌توان در برابر تحریم ها ایستاد .این کارشناس خاطرنشان می کند :همان گونه که تلاش آمریکا در ایجاد تحریم‌های سنگین علیه صنعت فولاد ایران خللی را در اراده فعالان صنعت فولاد به وجود نیاورده در آینده هم چنین خواهد بود. چه بسا  تمام تلاش فولادسازان ایرانی آن است که از ظرفیت‌های موجود برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کنند وبر همین اساس، باوجود عقب‌نشینی برخی کشورهای شمال اروپا و همچنین کانادا در خرید فولاد ایرانی،صادرات این محصول به دیگر کشورهای اروپایی و آسیایی انجام می‌گیرد.

رستگار در پایان خاطرنشان می‌کند: لازم است که فعالان این عرصه این نکته را هم مدنظرقراردهند که در دنیای امروز راز ماندگاری تولیدکنندگان و ورود آن‌ها به بازارهای جهانی علاوه بر کمیت و کیفیت ، نوآوری در تولید هم است زیرا محصولات جدید است که باعث جلب بیشتر خریداران می‌شود.

اجرای سیاست هایی متفاوت

همان‌گونه که اشاره شد یکی از مواردی که با اعمال تحریم‌ها بیش از گذشته محسوس شده و موردتوجه بیشتری قرار گرفته است اثر تحریم‌های اعمال‌شده بر روند صادرات است، هر چند در این خصوص دیدگاه‌های متفاوتی نیز وجود دارد به‌طوری‌که برخی از فعالان این بخش بر این موضوع تأکیددارند که تحریم باعث دشواری فرایند صادرات می‌شود برخی دیگر معتقدند با اعمال تحریم‌ها صادرات به‌شدت آسیب می بیند وعده ای دیگر بر این باورند عبور از مشکلات تحریم، چندان مشکل نیست و به‌طور قطع هیچ زمان تولید و صادرات به‌واسطه تحریم متوقف نمی‌شود اما محدودیت هایی برای صادرات به وجود می‌آید به‌علاوه آنکه می‌تواند بر تأمین مواد اولیه نیز اثر گذار باشد.

در این راستا بهارلو فعال صنایع فولادی به ایراسین می‌گوید: با وجود تحریم شرکت های فولادی همچنان صادرات ادامه دارد، اما با راه و روش‌هایی که با دوره قبل از تحریم متفاوت است.

وی تصریح می‌کند: ایران در افق چشم‌انداز 1404 تولید 55 میلیون تن فولاد و صادرات حداقل 25 میلیون تن محصولات فولادی را پیش‌بینی کرده است چنین هدفی برای تأمین نیاز بازار داخلی و خارجی در نظر گرفته‌شده،است که باید نهایتاً تا 5 سال

آینده به این میزان تولید میلیون تن فولاد دست پیدا کنیم.

و می افزاید: به این ترتیب نباید به نیاز فعلی بازار داخلی توجه کرد زیرا ما در شرایط رکود به‌سرعت می‌بریم و پروژه‌های عمرانی،ساخت‌وسازها و تولیدات قطعات فولادی نیمه تعطیل بوده است واضح آنکه به دلیل رکودی که در پروژه‌های عمرانی و صنعت وجود دارد بین تولید و مصرف فولاد در کشور فاصله وجود دارد بنابراین لازم است به صادرات توجه شود اما در طرف دیگر هم تحریم‌هایی وجود دارد که تأثیر خود را بر صادرات داشته‌اند. این فعال بیان می‌کند : اگرچه صادرات فولاد وجود دارد ولی شرایط تحریمی باعث افزایش هزینه و زمان وصول درآمدهای شرکت‌های فولادی شده و البته این به آن معنا نیست که راه‌های صادرات بسته باشند. بلکه می‌بایست تولیدکنندگان به دنبال بازارهای جدید باشند . وی یادآور می‌شود: قابل‌تأمل است که تحریم‌های فولادی تحریم‌های تازه‌ای نیست و در دوره‌های قبل نیز این تحریم‌ها علیه شرکت‌های ایرانی اعمال‌شده بود. همین امر باعث شد تا شرکت‌ها تجربه بیشتری کسب کرده و روش‌هایی برای مقابله با این تحریم‌ها به‌کارگیرند که اجرای آن موفقیت‌آمیز نیز بوده است و استمرار این سیاست ها ، می‌تواند ما را به اهداف تولید و صادراتی نزدیک تر کند.

کلام آخر

گفتنی است که تجربه عملی دوره گذشته تحریم ها نشان داد یکی از مؤثرترین راهکارهای ایجاد رونق در بخش تولید، توسعه صادرات است. در شرایطی که نبود رونق در برخی بخش‌های اقتصادی، چالش کمبود تقاضا را برای تولیدکننده داخلی به همراه آورد و ظرفیت بهره‌برداری شده تولید فولاد کشور به حدود نیمی از ظرفیت‌ موجود کاهش یافت، فولاد مبارکه توانست با تکیه‌بر مزیت‌های صادراتی خود کمترین تأثیرپذیری را داشته باشد. ازاین‌رو اتخاذ سیاست‌های حمایتی از سوی دولت برای تسهیل صادرات به‌ویژه در شرایط پیش رو که تحریم‌های یک‌جانبه اخیر به همراه رکود دامنه‌دار در بخش‌هایی نظیر ساخت‌وساز، حجم تقاضای فولاد داخل را مورد تهدید قرار داده است، می‌تواند گره‌گشای تولید داخل باشد و باید به‌عنوان یکی از اولویت‌ها موردتوجه قرار گیرد.

و بحث مهم‌تر آن است که فولاد ایران، در این سال‌های اخیر، همواره در تحریم بوده وبه باور مسئولان این بخش در صورت رعایت پیش شرط های توسعه صنعت فولاد کشور که مهم‌ترین آن‌ها توسعه اکتشافات، توسعه صحیح، استراتژیک واحدهای فولادسازی ، کاهش سیاست‌های کنترلی دولتی و در عوض اتخاذ سیاست‌های حمایتی از واحدهای تولیدی ازجمله صنعت فولاد کشور است، نه‌تنها تحریم ها قادر نخواهد بود این صنعت را فلج کند، بلکه با توجه به کاهش ارزش پول ملی کشور انتظار حضوری قدرتمند در بازارهای جهانی باقیمت‌های رقابتی دور از انتظار نخواهد بود.

انتها/