به گزارش ایراسین و به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی این سازمان در نشست مجازی آسیب‌شناسی بحران فرونشست‌ها و ماموریت نوآوران و استارت‌آپ‌ها، اصفهان را تنها کلانشهر کشور دانست که دامنه فرونشست به درون شهر نفوذ کرده و گفت: علاوه بر آن دشت مهیار این استان با دارا بودن زیر ساخت‌های مهمی چون خط راه‌آهن، انتقال لوله پالایشگاه و جاده کمربندی از ۳۷ سال قبل تاکنون با مخاطره فرونشست مواجه است.
رضا شهبازی، پدیده فرونشست زمین را یک مشکل رسمی کشور دانست که همه آن را پذیرفته‌اند، افزود: شناسایی پدیده فرونشست زمین مربوط به سال ۱۳۸۰ می‌شود که در سال تصاویر ایستگاه‌های سازمان نقشه‌برداری جابه‌جایی‌هایی را در سطح زمین نشان می‌داد که در آن زمان مشخص نبود که این جابه‌جایی ناشی از خطای دستگاه است یا خیر.
وی ادامه داد: از این رو این سازمان این موضوع را با سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور مطرح کرد و محققان این سازمان مطالعات وسیعی را در این زمینه آغاز کردند که نشان داد که این جابه‌جایی نه از بابت خطای دستگاه بلکه به دلیل خشکسالی‌های پیاپی بوده که در سال‌های ۷۷، ۷۸ و ۷۹ در کشور رخ داده و محققان سازمان با اجرای این مطالعات اولین مستندات فرونشست زمین را تهیه کردند و در اختیار سازمان برنامه و بودجه قرار دادند.
شهبازی با بیان اینکه در سال‌های ۸۴ و ۸۵ فناوری رادار در اختیار محققان قرار گرفت، ادامه داد: با بهره‌گیری از این فناوری دشت‌های مهم کشور مورد بررسی و پایش مجدد قرار گرفتند و نقشههای فرونشست تهیه شده نشان داد که دشت رفسنجان، جنوب تهران، دشت فامنین همدان با پدیده فرونشست و فروچاله مواجه هستند.
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور پایش دوم دشت‌های کشور را مربوط به سال ۹۰ دانست و یادآور شد: در این مطالعات که تیمی از محققان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور و همچنین تیمی بین‌المللی حضور داشتند، فرونشست به عنوان یک مخاطره معرفی شد؛ چرا که در جنوب تهران فرونشست ۳۶ سانتی‌متری گزارش شد.
وی تاکید کرد: بعد از این مطالعات در سال ۱۳۹۵ یک بار دیگر کل دشت‌های کشور مورد بررسی قرار گرفتند که بیشینه فرونشست در دشت‌های کشور حدود ۱۵ تا ۱۷ سانتی متر بوده و آخرین پایش این سازمان مربوط به سال ۹۸ می‌شود که اطلاعات آن در سال ۹۹ ارائه شد.
نتایج آخرین مطالعات درباره فرونشست
شهبازی با اشاره به نتایج آخرین پایش انجام شده بر روی ۶۰۹ دشت کشور، توضیح داد: از تعداد ۶۰۹ دشت کشور، حدود ۵۰۰ دشت دارای آب‌های شیرین هستند و به جرات می‌توان گفت که در حال حاضر هیچ دشتی در کشور وجود ندارد که در آن آب شیرین موجود باشد ولی با پدیده فرونشست مواجه نباشد.
وی دلیل این امر را برداشت بی‌رویه آب از آبخوان‌ها و عدم مدیریت منابع آب ذکر کرد و یادآور شد: با توجه به خشکسالی‌های پیاپی در کشور دور از انتظار نیست که در مطالعات سال آینده ما نشان داده شود که شهرهای شمالی گیلان و مازندران نیز به جمع شهرهای درگیر با مخاطره فرونشست اضافه شده‌اند.
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به نرخ فرونشست در نقاط مختلف کشور خاطرنشان کرد: نتایج بررسی ما نشان می‌دهد که به عنوان مثال در دشت‌های تهران نرخ فرونشست نسبت به ۵ سال گذشته کمتر شده، ولی وسعت آن افزایش یافته است. البته با این گفته نباید تصور کرد که فرونشست متوقف شده، بلکه برداشت بی‌رویه آب همچنان ادامه دارد و لایه‌ها خود به بیشینه فرونشست رسیده‌اند.
شهبازی با تاکید بر اینکه به دام اصطلاح "نرخ فرونشست" نباید بیفتیم، ادامه داد: نرخ فرونشست تنها و تنها یک مولفه است و به تنهایی پاسخگوی نرخ‌های فرونشست نیست، زیرا واحدهای ناهمگن زیر سطحی با فرونشست مواجه هستند و نرخ فرنشست مسیر انحرافی برای مدیریت فرونشست است.
فرونشست زمین، سوگواره‌ای برای اصفهان
وی خطرناکترین استان کشور به لحاظ فرونشست را استان اصفهان عنوان کرد و گفت: این روند به گونه‌ای است که روزی نیست که برای ما پیام ناگواری از این استان در زمینه فرونشست ارسال نشود و اصفهان تنها کلانشهر کشور است که فرونشست به سمت درون شهر نفوذ کرده است.
وی کمربندی شاهین‌شهر، فرودگاه اصفهان و دشت مهیار را از مناطقی نام برد که درگیر مخاطره فرونشست زمین هستند، یادآور شد: فرونشست در حالی در دشت مهیار از ۳۷ سال قبل آغاز شده که زیر ساخت‌های مهمی چون جاده ترانزیت تهران-اصفهان- شیراز در آن واقع است و تاکنون چندین بار به دلیل فرونشست تخریب شده است. علاوه بر آن دکل‌های فشار قوی برق و خط راه آهن و خطوط انتقال پالایشگاه و بنزین از این منطقه عبور می‌کنند.
شهبازی ادامه داد: شاید بتوان خارج شدن قطار از ریل را به مخاطره فرونشست مرتبط کرد؛ چرا که خطوط ریل همانند باند فرودگاه نیست. باندهای فرودگاه بر اساس استانداردها به اندازه‌ای مستحکم ساخته می‌شوند که سازه باند فرودگاه می‌تواند از این مخاطره عبور کند، ولی این امر درباره خطوط ریل قابل تسری نیست.
از فرونشست در تهران چه خبر؟
مدیرکل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور میانگین نرخ فرونشست در دشت تهران را حدود ۶ تا ۷ سانتی‌متر عنوان کرد و افزود: اینکه گفته می‌شود نرخ فرونشست زمین در تهران ۳۶ سانتی‌متر است، مربوط به بخشی از تهران و در چند سال گذشته است و این رکورد مربوط به همه دشت تهران نیست.
وی اضافه کرد: اعلام این عدد برای نرخ فرونشست تهران و ارقام بالاتر از آن به نوعی آفت تبدیل شده و موجب بی‌حس شدن مسؤولان شده و این در حالی است که اگر در دنیا زمانی که نرخ فرونشست بالاتر از ۷گزارش شود، اعلام هشدار و خطر می‌دهند.
شهبازی با تاکید بر اینکه حتی فرونشست یک سانتی‌متری اثرات خود را بر روی سازه‌ها نشان می‌دهد، خاطرنشان کرد: ما تا با ماهیت چیزی آشنا نباشیم، نمی‌توانیم کار کنیم. فرونشست از یک منظر بدترین مخاطره است، چون نشست زمین به تدریج صورت می‌گیرد و زمانی متوجه آن می‌شویم که کار از کار گذشته و دیگر نمی‌توانیم کاری برای آن انجام دهیم.
وی موضوع فرونشست برای کشور را بسیار مهم توصیف کرد و افزود: اولین راهکار برای علاج بخشی این مخاطره آن است که فرونشست را جلوی چشم مسؤولان و جامعه قرار دهیم و در این زمینه تنها انجام مصاحبه و انتشار آن در رسانه‌ها کافی نیست.
شهبازی به نقش استارت‌آپ‌ها در این حوزه اشاره کرد و افزود: در حال حاضر انجام اندازه گیری آب‌های زیر زمینی از نیازهای تحقیقاتی این حوزه است؛ چرا که وزارت نیرو توان این مطالعات را ندارد و شرکت‌های استارت‌آپی می‌توانند در این زمینه ایده پردازی کنند.
پدر علم آب‌شناسی کشور مطرح کرد:
بسته شدن کلیه چاه‌ها تنها راه علاج‌بخشی تخت جمشید از رخداد فرونشست و فروچاله
در ادامه استاد گروه آب شناسی دانشگاه شیراز و پدر علم آب‌شناسی کشور در نشست مجازی آسیب‌شناسی بحران فرونشست‌ها و ماموریت نوآوران و استارت‌آپ‌ها گفت: مطالعات استاد دانشگاه شیراز نشان می‌دهد در محوطه تخت جمشید فرونشست ایجاد شده و به گفته آنها در صورتی که جلوی این روند گرفته نشود، در آن فروچاله رخ خواهد داد.
دکتر عزت الله رییسی، با بیان اینکه فرونشست با فروچاله متفاوت است، افزود: فرونشست به دلیل برداشت بی‌رویه آب از لایه‌های رسی رخ می‌دهد که در این شرایط آب سطحی که به زمین نفوذ می‌کند از لایه‌های رسی عبور می‌کند و آب ذخیره شده در زیر این لایه به عنوان ستون لایه خاک عمل خواهد کرد.
وی با بیان اینکه با برداشت آب‌های زیرزمینی، ستون لایه خاک برداشته می‌شود، اظهار کرد: با برداشت آب، ضخامت لایه رسی کاهش می‌یابد، از این رو با پدیده فرونشست مواجه می‌شویم.
رییسی با بیان اینکه در حال حاضر پدیده فرونشست در کلیه دشت‌های کشور در حال رخ داد است، ادامه داد: در گذشته ایران با قنات و چشمه اقدام به مدیریت منابع آب می‌کرده ولی امروزه به دلیل خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب از ذخایر آبی که سالیان دراز در زمین ذخیره سازی شده، زمین را از تعادل خارج کردیم.
این استاد گروه آب شناسی دانشگاه شیراز تاکید کرد: زمانی که بشر بر خلاف طبیعت عمل کند، با واکنش‌های آن مواجه خواهد شد.
رییسی با بیان اینکه در بسیاری از مناطق حتی با وجود عدم احداث چاه فرونشست ایجاد شده، در این‌باره توضیح داد: در دشت‌هایی که از آب‌های جاری شده از کوهستان سیراب می‌شدند، دیگر آبی به دشت وارد نمی‌شود، از این رو سطح زمین فرونشست ایجاد شده بدون آنکه چاه آبی در آن منطقه حفر شده باشد.
وی روش اساسی برای مصرف آب در دنیا را صرفه‌جویی در منابع آبی و افزایش عملکرد در واحد بهره‌برداری از آب دانست و خاطرنشان کرد: این روش موثرترین روش برای بهره‌برداری از آب موجود است، ولی در ایران ما همچنان به دنبال منابع آب جدید هستیم، به جای آنکه آب موجود را بر اساس استانداردها استفاده کنیم.
استاد گروه آب شناسی دانشگاه شیراز با اشاره به برخی از مطالعاتش در حوزه آب و فرونشست گفت: تحقیقات نشان می‌دهد فرونشست اطراف فرودگاه به اندازه‌ای زیاد است که میدان چاه در آنجا ایجاد شده که این امر به این دلیل است که به اندازه‌ای آب‌های زیر زمینی در این منطقه برداشت شده که آب‌های اطراف نیز کشیده می‌شود.
وی با اشاره به مطالعات انجام شده در تخت جمشید، افزود: در این مطالعات شکافی به طول ۳۰۰ متر و عرض یک متر و به عمق ۱۰۰ متر ایجاد شده و در نقش رستم ۳۰ سانتی‌متر افت را نشان می‌دهد و از این رو است که وضعیت تخت جمشید نگران کننده است.
رییسی راه علاج‌بخشی این میراث فرهنگی در معرض مخاطرات انسان سازی را بسته شدن ۲ چاه در حریم شماره ۱ و ده‌ها چاه در حریم شماره ۲ عنوان کرد.
این محقق حوزه آب‌شناسی تاکید کرد: اگر جلوی این روند گرفته نشود، در محوطه این اثر باستانی فروچاله ایجاد خواهد شد و این در حالی است که تخت جمشید یک اثر ثبت شده بین المللی است و اگر اتفاقی برای آن رخ دهد، برای حیثیت ایران بد است و باید مطالعات زیادی در این منطقه صورت گیرد.
ارسال نظر