پایگاه خبری تحلیلی ایراسین- مهدی کرباسیان: فولاد در تاریخ چندهزار ساله بشری نقش اساسی در زیرساخت و توسعه برای پیشرفت جوامع انسانی به همراه داشته است و در طول تاریخ، انسان اولیه از کلاهخود و شمشیر و... از آن استفاده کرده و تا به امروز در تمام امور زیربنایی کاربرد دارد. در ایران ساخت فولاد به شکل امروزی در زمان پهلوی اول مطرح می‌شود، اما به دلایل سیاسی متعدد این امر تحقق پیدا نمی‌کند. دوباره در سال‌های دهه ۱۳۴۰ بحث احداث کارخانه فولاد در ایران مطرح می‌شود و پهلوی دوم با روس‌ها یک قرارداد می‌بندد و ذوب‌آهن اصفهان احداث می‌شود. ذوب‌آهن با حدود یک میلیون تن ظرفیت کار خود را آغاز و توسعه پیدا می‌کند و به این شکل فولادسازی در ایران آغاز می‌شود.

فولاد در ایجاد زیرساخت‌ها، حوزه نظامی و توسعه کشورهای مختلف، جایگاه ویژه‌ای دارد که بعدها در حوزه خودروسازی، راه‌آهن و ماشین‌آلات جایگاه خود را به اثبات رسانده است، از این رو جایگاه فولاد در زندگی روزمره مردم و توسعه مهم به‌شمار می‌رود. در ایران با توجه به اینکه دو مزیت اساسی برای فولادسازی وجود داشته و دارد این دو عامل یعنی معدن و انرژی، جزء مواد اولیه فولادسازی محسوب می‌شود و با توجه به این دو مزیت است که ایران در حوزه تولید فولاد در زمره کشورهای برتر قرار دارد. با توجه به اینکه ایران کشوری نفت‌خیز با ذخایر گازی است و در زمینه زغال‌سنگ نیز منابع بسیار غنی‌ای در خود دارد، فولادسازی به‌صرفه محسوب می‌شود. اما در حوزه اکتشاف و استخراج سنگ‌آهن همچنان عقب هستیم. البته در سال‌های اخیر با توجه به منابع گازی که به‌دست آوردیم با رفتن به سمت تولید فولاد با قیمت تمام‌شده پایین‌تر و همچنین تولید باکیفیت‌تر حرکت کردیم و به سمت استفاده از انرژی و گاز در فولادسازی پیش رفتیم. در زمینه سنگ‌آهن هم با توجه استخراج‌هایی که همچنان انجام نشده، حدود ۳/۲ تا ۳/۴ میلیارد تن ذخایر سنگ‌آهن برآورد شده و در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ نیز ذخایر جدیدی کشف شد که با احتساب آن ذخایر کشور افزایش می‌یابد. لازم به یادآوری است که در پهنه یک میلیون و ۶۰۰‌هزار کیلومتری کشور کار اکتشافی بسیار ناقص انجام شده و اگر کار اکتشافی وسیعی انجام گیرد، بدون شک می‌توانیم ادعا کنیم معادن بیشتری خواهیم داشت، برای مثال در فلات مرکزی ایران که حوزه‌ای است که میزان زیادی از زمین‌های آن تحت پوشش سازمان انرژی اتمی قرار دارد و به دلیل اینکه ادعای ذخایر اورانیوم در آن وجود دارد، ما در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ تفاهم‌نامه‌ای با این سازمان منعقد کردیم تا در مناطقی که اورانیوم کشف نکرده‌اند ما بتوانیم همکاری مشترک در حوزه‌های اکتشاف و استخراج داشته باشیم که به تازگی مطلع شده‌ام سازمان انرژی اتمی نیز وارد بنگاه‌داری شده و موضوع استخراج و بهره‌برداری را در پیش گرفته که البته کار بسیار غلطی است، مانند ورود سازمان‌های دولتی به حوزه اقتصاد، درصورتی که در قرارداد ما این موضوع بود که در زمینه اکتشاف سازمان ایمیدرو عمل کند و کار نیز به بخش خصوصی داده شود و آنها تنها در ۲۵‌درصد منافع پس از استخراج شریک شوند. در آنجا کار بزرگی آغاز شد، چراکه در آنجا منابع عظیمی وجود دارد. در حوزه اکتشافات عمقی که در کشور کاری صورت نگرفته، در مناطق فلات مرکزی یک معدن تا ۲هزار متر حفاری شد و به ذخایر عظیم سنگ‌آهن حدود ۲میلیارد تن رسیدیم که البته هم‌اکنون از سرانجام آن بی‌خبرم. بنابراین در حوزه معادن، ذخایر سنگ‌آهن فراوانی باعیار خوب در کشور داریم؛ این در حالی است که روی سنگ‌آهن هماتیتی نیز چندان کار نشده که اگر کار شود ذخایر ما بسیار وسیع‌تر خواهد بود.

همان‌گونه که عنوان شد مصرف فولاد یکی از پارامترهای توسعه‌یافتگی به‌شمار می‌رود. میانگین سرانه مصرف ۳۵۰ کیلو برای هر نفر در نظر گرفته شده است که متاسفانه به‌خاطر رکود ۱۰ تا ۱۲ ساله این سرانه مصرف نشده و حتی در چند سال اخیر به سرانه ۲۵۰ کیلو نیز رسیده است، چراکه هم ماشین‌سازی‌های ما افت جدی کرده‌اند هم حوزه ساختمانی دچار رکود شده و این عوامل مصرف فولاد را کاهش داده است. البته اتفاق خوب ما در صنعت فولاد این بود که در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷ صادرات فولاد انجام شد که هم‌اکنون فولاد جزو یکی از صادرات غیرنفتی مهم کشور به‌شمار می‌رود؛‌ بنابراین به نظر می‌رسد اگر در زمینه فولادهای خاص حرکت کنیم، بدون شک ‌می‌توانیم به درآمد و ارزش‌افزوده بالاتری دست پیدا کنیم.

در سال‌های قبل که اجلاس جهانی فولاد در مسکو برگزار می‌شد، بنده نیز به عنوان رئیس ایمیدرو در آنجا شرکت کردم. در این اجلاس که بیل‌گیتس هزینه یک تحقیق ۵ میلیون دلاری آن را تامین کرده بود و پژوهشی درباره نقش فولاد و جایگزین‌های آنها با این عنوان انجام شده بود که آیا آلومینیوم می‌تواند جای فولاد را بگیرد. در آن تحقیق که خلاصه‌ای از آن بیان شد، این موضوع مطرح شد که فولاد همواره جایگاه خودش را خواهد داشت و جایگزینی به‌صورت کامل برای این فلز نخواهیم داشت. بدیهی است که بعضی از اقلام به دلیل مقاومت یا سبکی جایگزین فولاد شوند، اما در سایر فلزات جایگزین نیز، با محدودیت ذخایر روبه‌رو هستیم. بنابراین فولاد همچنان جایگاه خودش را حفظ می‌کند. با توجه به اینکه در سال ۱۳۹۲ در صنعت فولاد اقدام‌های ویژه‌ای انجام گرفت و ایران از واردکننده فولاد به صادرکننده آن تبدیل شد، اما سازمان ایمیدرو باید به عنوان یک سازمان توسعه‌ای دولتی قبول کند که پشتیبان بخش خصوصی باشد؛ در این صورت می‌توانیم شاهد یک جهش خوب در حوزه فولاد باشیم.

منبع: ماهنامه تحلیلی کارخانه